De Stijl in CODA Museum

In 2017 is het honderd jaar geleden dat De Stijl werd opgericht. Nederland viert dat met het themajaar 100 jaar De Stijl – Van Mondriaan tot Dutch Design. De kunstbeweging De Stijl geldt nog steeds als een belangrijke inspiratiebron voor kunstenaars en vormgevers.

Een bloemlezing uit de CODA collectie toont de invloed van De Stijl op het houten ADO speelgoed van ontwerper Ko Verzuu, het werk en de ontwikkeling van beeldend kunstenaar César Domela (1900-1992) en de sieraden van Nederlandse kunstenaars.

ADO collectie

In 2017 is het honderd jaar geleden dat Theo van Doesburg kunstbeweging De Stijl oprichtte. De Stijl groeide uit tot misschien wel de bekendste kunststroming van Nederland. De uitgangspunten van De Stijl – het tot stand brengen van een nieuwe moderne kunst en het gebruik van abstracte vormen, primaire kleuren en eenvoudige materialen – inspireerden niet alleen de leden van de beweging, maar ook vele kunstenaars en ontwerpers daarbuiten.

De ADO collectie van CODA legt een prachtige verbinding tussen twintigste-eeuws modern design, De Stijl én een interessant hoofdstuk in de geschiedenis van Apeldoorn. Het noodsanatorium voor tuberculosepatiënten dat aan het begin van de twintigste eeuw gebouwd werd in de Soerense bossen had een interessant en innovatief geneeskundig concept waarvoor ook internationaal belangstelling bestond.   

Geneesheer-directeur Willem Bronkhorst ontwikkelde een TBC-nazorgprogramma dat resulteerde in significant betere kansen op re-integratie in de samenleving. In de werkplaatsen van het sanatorium werd een collectie houten speelgoed gemaakt waarvoor een commerciële markt gezocht én gevonden werd.

Speelgoed zonder opsmuk

Het speelgoed, ontworpen door Ko Verzuu (1901-1971), kreeg de merknaam ADO (Arbeid Door Onvolwaardigen) en werd opgemerkt door warenhuizen als Metz & Co en de Bijenkorf in Amsterdam waar het vervolgens ook goed verkocht werd. In de CODA collectie zijn alle categorieën speelgoed goed vertegenwoordigd: auto’s meubels, poppenhuizen en blokkendozen.

De invloed van De Stijl is met name bij de ADO poppenhuismeubeltjes goed te zien. Verzuu gaf de meubels op de kopse kanten een andere kleur dan de binnen- en buitenkant. Zo benadrukte hij, evenals Rietveld bij zijn bekende rood-blauwe stoel, hoe de meubels uit losse horizontale en verticale delen bestonden.

Hij wilde bovendien dat het speelgoed ruimte liet aan de fantasie van het kind en ontwierp speelgoed zonder opsmuk, dat bestond uit eenvoudige vormen in primaire kleuren. CODA verwierf de ADO collectie in 2009 met financiële steun van het Mondriaan Fonds, SNS REAAL Fonds en de Vereniging MuseumVrienden van CODA.

Cesar Domela

Na een ontmoeting met Mondriaan en Van Doesburg in Parijs, werd kunstenaar Cesar Domela (1900-1992), zoon van politicus Ferdinand Domela Nieuwenhuis, in 1924 lid van De Stijl. Hij voelde zich thuis bij de uitgangspunten van de stroming en maakte zijn eerste neoplastische werk. Primaire kleuren, grijs, zwart en wit en horizontale en verticale vlakken en lijnen vormden het beeld.

Maar Domela koos al in 1925 voor het toevoegen van diagonale lijnen. Hij zette zich zo af tegen Mondriaan, die juist pleitte voor uitsluitend horizontale en verticale vormen. Domela besloot bovendien driedimensionale composities te maken. Waar deze in eerste instantie nog aansloten op neoplastische regels, maakte hi steeds meer eigen keuzes.

Hij introduceerde gebogen lijnen en experimenteerde met kleur en verschillende, vaak ongebruikelijke materialen. Hoewel Domela afstand nam van De Stijl, bleef zijn werk gekenmerkt door abstractie en het gebruik van geometrische vormen die gezamenlijk de compositie vormen.

Kleine selectie sieraden

Hoewel De Stijl grote invloed had op de toegepaste kunst, ontbrak een directe invloed op sieradenontwerpers van dat moment. Zij bleven zich richten op stromingen uit een verder verleden. Toch is de invloed van De Stijl terug te vinden in de ontwerpen van latere ontwerpers. Hun werk wordt gekenmerkt door de focus op eenvoud, abstract geometrische vormen en de keuze voor simpele en vaak niet-kostbare materialen zoals staal, aluminium en acrylaat.

Een kleine selectie sieraden uit de CODA collectie brengt de invloed van De Stijl op sieraadontwerpers in beeld.

De Stijl was in eerste instantie een tijdschrift, opgericht in Leiden in 1917 door Piet Mondriaan, Theo van Doesburg, Bart van der Leck en Gerrit Rietveld, maar werd al gauw een stroming met kunstenaars en vormgevers die nadachten over (de vormgeving van)  een betere, optimistischere toekomst.

Honderd jaar

2017 is het jaar waarin honderd jaar De Stijl wordt getoond en gememoreerd. Musea, galeries, kunstenaars, ontwerpers, erfgoedinstellingen en evenementlocaties tonen werk, zetten de deuren van ateliers open en eren kunstenaars als Mondriaan, Rietveld, Van Doesburg, Van der Leck en Verzuu.

De tentoonstelling De Stijl in CODA maakt onderdeel uit van het programma. Een compleet overzicht van tentoonstellingen en activiteiten is te vinden op http://bit.ly/2jObju9.

http://www.coda-apeldoorn.nl/museum/de-stijl-een-bloemlezing-uit-de-vaste-collectie/

 

 

Datum:
15 januari 2017 / 28 mei 2017
Points of interest:
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0