Judith en Edith, de femme fatale en de verlegen jongedame

Vorige week was ik bij de perspresentatie van Klimt / Schiele. Geen grote tentoonstelling. “Klein, maar fijn”, aldus Benno Tempel, directeur van het Gemeentemuseum.

Het schilderij van Edith, de echtgenote van Egon Schiele, is al vanaf de jaren ‘20 in het Gemeentemuseum. ‘Een krachtig schilderij’, aldus Tempel, met een grote reputatie. Hij had het een tijdlang in bruikleen gegeven aan het Weense Museum Belvedere, dat er zeer verguld mee was geweest. Als wederdienst was Belvedere bereid een van zijn topstukken uit te lenen aan het Gemeentemuseum: de Judith I van Gustav Klimt.

KLIMT ♦ SCHIELE from Gemeentemuseum on Vimeo.

Twee zalen

Nu zijn beide schilderijen voor enige maanden samen te zien. De vormgeving van de kleine tentoonstelling was in handen van Maison The Faux, dat meestentijds modevoorstellingen vormgeeft. De complimenten aan The Faux en samenstelster Frouke van Dijke: ze hebben prachtig werk geleverd. De twee schilderijen zijn uit elkaar gehaald, ieder een eigen zaal met een aparte bij het schilderij passende sfeer. Licht bij Edith, donker bij Judith.

De tussenzaal en de voorzaal zijn gevuld met tekeningen van de kunstenaars en sieraden uit de Weense avantgarde tijd, de tijd van de Wiener Secession. De oeuvres van Klimt en Schiele zijn zowel thematisch als stilistisch aan elkaar verbonden. Zowel Klimt als Schiele shockeerden de samenleving regelmatig met hun expliciet erotische schilderijen en tekeningen.

Mannenverslindster

Klimt heeft Judith geportretteerd als gevaarlijk femme fatale. Als hoofdrolspeelster in het Bijbelverhaal over Judith en Holofernes werd ze lange tijd gezien als een sterke en kuise heldin. Ze redde haar stad van het vijandige leger van Nebukadnezar II door diens generaal Holofernes te verleiden en te onthoofden.

Klimt zet Judith neer als een mannenverslindster die Holofernes uit wraak vermoordt. Klimt is daarmee een van de eersten die Judith op deze manier laat zien. Judith is geen heroïsch tafereel, maar een seksueel getint meesterwerk. Judith heeft een gouden halsketting om en is omringd door gouden versieringen . Je zou bijna voorbijgaan aan het feit dat ze met haar rechterhand de kop van Holofernes vast houdt. De zaal wordt verder gevuld met rijen identieke parfumflesjes met een tekening van Klimt erop.

Het gordijn van Schiele

In de andere zaal staat het tegendeel van de femme fatale: de verlegen jongedame, van top tot teen te zien in een jurk van verticale lange strepen, voorheen het gordijn van Egon Schiele. Het wordt in de zaal omringd door een soortgelijk golvend gordijn, waarvan de kleuren mooi afgestemd zijn op de kleuren van de jurk. Het werk wijkt behoorlijk af van het andere werk van Schiele.

Benno Tempel: “Het is een droom die uitkomt. Het schilderij verlaat Wenen zelden en alleen met toestemming van de Minister van Educatie, Kunst en Cultuur. Het schilderij zal de komende jaren Oostenrijk niet meer verlaten.”