Marinetti en het futurisme: manifest voor een nieuwe wereld | Rijksmuseum Twenthe
Marinetti en het futurisme: manifest voor een nieuwe wereld | Rijksmuseum Twenthe
Op 20 februari 1909 luidt de Italiaanse dichter Filippo Tommaso Marinetti met zijn futuristisch manifest in de Franse krant Le Figaro een nieuw artistiek tijdperk in. In het manifest bezingt hij de snelheid, de toekomst, agressiviteit en activisme, en wijst hij het verleden resoluut af.
Deze energieke uitgangspunten spreken veel jonge kunstenaars en intellectuelen aan, waardoor hij al snel een groep jonge futuristen om zich heen verzamelt. In de drie decennia die volgen gebruiken de futuristen hun verbeeldingskracht om een radicale nieuwe toekomst vorm te geven. In de tentoonstelling Marinetti en het futurisme: manifest voor een nieuwe wereld volgt Rijksmuseum Twenthe de artistieke ontwikkeling van het futurisme aan de hand van zijn charismatische leider Marinetti.
Ideologie van de avant-garde
Veel meer dan tegenwoordig zijn kunst en politiek in die eerste decennia van de twintigste eeuw met elkaar verbonden. Ze trekken elkaar aan en stoten elkaar af. Dat gebeurt bijvoorbeeld in Duitsland, in Rusland en ook in Italië. In de ideologie van de avant-garde herkennen we een optimistisch wensdenken, waarbij kunstenaars dromen van een nieuwe wereld. Tegenwoordig is het futurisme niet alleen een artistieke avant-garde maar voor velen ook onlosmakelijk verbonden met het fascisme. Men ziet Marinetti als een navolger van Mussolini. Maar terugkijkend op zijn leven zien we het verhaal van een man die schippert tussen zijn idealen en de werkelijkheid. Om zijn geliefde futuristische stroming in leven te houden laveert hij tussen het fascisme en zijn eigen revolutionaire idealen. Soms uitgesproken vóór of tegen, maar vaak pragmatisch op zoek naar de juiste weg richting zijn gedroomde nieuwe wereld, die in werkelijkheid veel complexer blijkt te zijn dan voorgesteld.
Tegenstellingen
De politieke omstandigheden zorgen ervoor dat het futurisme zich steeds opnieuw uit moet vinden, met alle artistieke gevolgen van dien. Dit maakt het leven van Marinetti en het avant-gardistische futurisme complex, soms diffuus en vaak paradoxaal. Is het futurisme een vooruitstrevende en utopische ideologie, of platte propaganda voor een fascistisch regime, verpakt in modernistische vormentaal? Het zijn mede deze tegenstellingen in het leven van Marinetti die het futurisme zo interessant maken.
Evolutie van het futurisme
Aan de hand van werken van de ‘eerste generatie’ futuristen: Gino Severini, Umberto Boccioni, Giacomo Balla, evenals de werken van latere futuristen zoals Roberto Marcello Baldessari, Fortunato Depero, Tato en Benedetta volgt de tentoonstelling de evolutie van het Italiaans futurisme. Rijkelijk aangevuld met teksten en documentatiemateriaal toont Rijksmuseum Twenthe het futurisme als manifest voor een nieuwe wereld.
Tegenstellingen
De politieke omstandigheden zorgen ervoor dat het futurisme zich steeds opnieuw uit moet vinden, met alle artistieke gevolgen van dien. Dit maakt het leven van Marinetti en het avant-gardistische futurisme complex, soms diffuus en vaak paradoxaal. Is het futurisme een vooruitstrevende en utopische ideologie, of platte propaganda voor een fascistisch regime, verpakt in modernistische vormentaal? Het zijn mede deze tegenstellingen in het leven van Marinetti die het futurisme zo interessant maken.
Evolutie van het futurisme
Aan de hand van werken van de ‘eerste generatie’ futuristen: Gino Severini, Umberto Boccioni, Giacomo Balla, evenals de werken van latere futuristen zoals Roberto Marcello Baldessari, Fortunato Depero, Tato en Benedetta volgt de tentoonstelling de evolutie van het Italiaans futurisme. Rijkelijk aangevuld met teksten en documentatiemateriaal toont Rijksmuseum Twenthe het futurisme als manifest voor een nieuwe wereld.
Publicatie
Bij Marinetti en het futurisme: manifest voor een nieuwe wereld wordt een rijk geïllustreerde publicatie uitgebracht waarin uitgebreid ingegaan wordt op de artistieke en maatschappelijke ontwikkelingen in het Italië van 1909 tot het einde van de tweede wereldoorlog. Het boek wordt uitgegeven door Waanders Uitgeverij en is verkrijgbaar voor €21,95.
De tentoonstelling Marinetti en het futurisme, een manifest voor een nieuwe wereld is mede mogelijk gemaakt met financiële steun van Istituto Italiano di Cultura di Amsterdam, het Ministerie van OCW, Provincie Overijssel, Gemeente Enschede, Weldoeners Rijksmuseum Twenthe, Vrienden van Rijksmuseum Twenthe en het GJ van Heek Junior Fonds.
Te zien van 25 september 2022 t/m 19 februari 2023.
Afbeeldingen
1) Giacomo Balla, Geweerschot op zondag, 1918, olieverf op doek, Banca D’Italia Roma, 2) Futuristen in Parijs (v.l.n.r. Luigi Russolo, Carlo Carrà, Filippo Tommaso Marinetti, Umberto Boccioni en Gino Severini), 1912
