Mesdags liefde voor de natuur uitgelicht | Museum Panorama Mesdag

'De natuur leeren kennen’

Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) was een groot natuurliefhebber. Zijn liefde voor de natuur, zijn eigen natuurbeleving en zijn wens de schoonheid van het Nederlandse landschap over te brengen bij het grote publiek wordt uitgelicht in de tentoonstelling Mesdag & De Natuur die te zien is vanaf 8 september in Museum Panorama Mesdag.

Waarom de natuur zo belangrijk voor Mesdag was en hij zijn liefde voor de natuur zo graag wilde overbrengen op anderen, staat centraal in deze tentoonstelling. Bijna dagelijks trok Mesdag erop uit. Dan was hij te vinden aan zee, bij eb of vloed, in weer en wind. Zijn geschilderde zeegezichten zouden hem grote roem opleveren.

Natuurgeweld

In Brussel, waar het echtpaar Mesdag in 1866 naartoe verhuisde, ging Mesdag in de leer bij Willem Roelofs (1822–1897). Hij raadde hem aan onderdelen van het landschap in zijn directe omgeving te bestuderen. Mesdag schreef in 1867 aan zijn vriend Willem Roelofs: ‘Het spijt mij zeer, dat gij zoo weinig buiten hebt kunnen werken. Het is mijne innige overtuiging geworden, dat alleen daardoor het mogelijk wordt de natuur te leeren kennen […].’

Terug in Den Haag, bracht Mesdag veel tijd door op het Noordzeestrand en de Scheveningse duinen. Hij verwerkte zijn indrukken op verschillende manieren. Soms schilderde hij heel precies na wat hij zag, soms was de natuur meer een decor voor menselijke activiteit, zoals de werkzaamheden van de vissers, maar vaker schilderde Mesdag het natuurgeweld als een allesoverheersende kracht. Zo dwong hij de kijker een nieuwe blik te werpen op de (over)bekende zee. Met zijn verbeeldingen van de grootsheid in de Nederlandse natuur onderscheidde hij zich van zijn tijdgenoten van de Haagse School. Zij kozen juist voor het gecultiveerde, vredige landschap.

Schoonheid van het landschap

Mesdag beschouwde het als een van de belangrijkste taken van een kunstenaar het publiek te wijzen op de schoonheid van de alledaagse natuur. ‘De mensen zien de natuur nooit. De schilders leeren hen de zee zien’, zei hij in 1906.

Anno nu, in tijden van corona, zoeken mensen steeds meer de natuur op. Soms worden gebieden vanwege de drukte zelfs gesloten. Mesdag was zich in zijn tijd al bewust van de gespannen relatie tussen mens en natuur. Hij wilde aandacht vragen voor de schoonheid van het Nederlandse landschap en aanmoedigen daar zorgvuldig mee om te gaan.

Natuuractivist ‘avant la lettre’

Mesdag was in feite een natuuractivist ‘avant la lettre’. Het was zijn intrinsieke motivatie om zijn bekendste werk, het Panorama van Scheveningen (1881) te maken. Hij was tegen het afgraven van het hoogste duin van Scheveningen dat hij daarop weergaf: het Seinpostduin. Het Panorama beschouwde Mesdag als zijn belangrijkste werk en artistieke hoogtepunt.

Afbeeldingen: 1) Hendrik Willem Mesdag, De Noordzee, ca.1900, Museum Panorama Mesdag 2) Hendrik Willem Mesdag Garnalenvissers bij ondergaande zon, 1910, Museum Panorama Mesdag, 3) Hendrik Willem Mesdag, Bladstudie, 1845, Museum Panorama Mesdag LR, 4) Hendrik Willem Mesdag, Strand met bommen en paarden, 1895, Museum Panorama Mesdag