Nieuwe Kerk Amsterdam presenteert zichzelf deze zomer

Afgelopen vrijdag was ik bij de presentatie van ‘Reis in de tijd’, de zomertentoonstelling van De Nieuwe Kerk Amsterdam. Vorige zomer moest de kerk nog sluiten wegens groot onderhoud, maar nu is de kerk weer toegankelijk. De bezoekers leren dit keer de kerk zelf kennen. De kerk heeft een veelbewogen geschiedenis gehad en dat is op allerlei manieren te zien.

Als je naar de andere deur gaat, wat we doen, hebben we een hele andere blik op de kerk. Van hier uit zie je de kerk in volle glorie, met links de uitbundige preekstoel, daarachter het doopvont, rechts op een hoog de ‘wezengalerij’ (ook die konden op die manier deel uitmaken van de kerk) en voor ons het prachtige smeedwerk van het koor, gemaakt door meestersmid Johannes Lutma.

Opnieuw opgebouwd

In de kerk, die als katholieke kerk begon,  gebeurde van alles: niet alleen diensten, maar het was ook de ontmoetingszaal van de stad. Er werd gedoopt, getrouwd, begraven, maar ook geflaneerd, gehandeld, de was werd gedroogd op de plavuizen en er werd op het orgel gespeeld. Er liepen niet alleen rechtschapenen rond, maar ook lieden met duistere bedoelingen. Je moest oppassen dat je portemonnee niet werd gerold.

De kerk was opnieuw opgebouwd na een grote brand in 1645 die niet veel van het gebouw over had gelaten. Maar Amsterdam bloeide en er werden, ook via de nieuwe rijken, die zich graag in deze nieuwe kerk lieten zien, fondsen gevonden voor de herbouw.

Het was aanvankelijk de tweede kerk van Amsterdam, de Oude Kerk was nummer een. Maar na enige decennia was het de belangrijkste kerk van de stad geworden. Het bezat het mooiste en het grootste orgel ter wereld, gebouwd door de Duitser Hans Wolff Schonat. We gaan er een kijkje nemen en lopen met organist Henk Verhoef de stenen trappen op. Daar legt hij uit hoe het orgel functioneert met tientallen knoppen links en rechts, die kunnen worden in- en uit getrokken en voetpedalen op de bodem.   

Het orgel

De orgelkast is ontworpen door Jacob van Campen, vertelt hij. De pijpen, gemaakt van een legering van lood en tin, zijn uit de zeventiende eeuw, ze zijn er bijna allemaal nog. Hij demonstreert de knoppen voor de fluiten, de klarinetten en trompetten. Er is zelfs een knop voor de menselijke stem. Verhoef: “De cartograaf Johan Blaeu, die hier om de hoek woonde, had een paar Italianen op bezoek die nieuwgierig waren naar de kerk en speciaal het orgel. Hij nam hem mee de trappen op en toen de organist, net als nu, wat voorspeelde, vielen hun monden open van verbazing. ‘è la voce umana’, de vox humana, de menselijke stem, riepen ze uit, ‘meraviglioso’.

We waren de stenen trap opgegaan door via de deur een ander deurtje te nemen. En daar zagen we het fundament voor de kerktoren die nooit gebouwd is. De tekeningen waren al gemaakt in de 17e eeuw, hij zou 115 meter hoog worden. Maar hij zou wel pal achter een Koninklijk Paleis komen, dat het vervallen oude stadhuis zou vervangen.  En het paleis kwam er, en de toren niet.

Ridder van Jeruzalem

De kerk werd door Oranjes gekozen tot kerk voor bijzondere gebeurtenissen en daarmee steeg het belang van de kerk nog meer. Hester Schölvinck, de samenstelster, wijst op de vensters waar diverse Oranjes staan afgebeeld. We lopen langs diverse kapellen, waar destijds afzonderlijke diensten voor leden van diverse gildes werden gedaan en zien de namen van de families nog hangen. De Boelenskapel is bijzonder kleurrijk – maar dat was toen, voor de Alteratie van 1578, toen de kerk in protestantse handen kwam de norm. We zien een marmeren Boelens liggen, zijn hoofd is ietwat beschadigd in de loop der eeuwen. Hij maakte als kruisridder een pelgrimstocht naar het Heilige Land  en toen hij terug was kreeg hij de titel ‘Ridder van Jeruzalem’.

We lopen verder en zien engeltjes op pilaren geschilderd. Die engeltjes werden niet zo lang geleden weer zichtbaar gemaakt. Ze beschermen het hoofdaltaar waar zich het graf van de volksheld Michiel de Ruyter bevindt. Achter het graf is een film geprojecteerd van schepen die in woelige stormen voorwaarts gaan.  Schölvinck: “Het tekent Amsterdam, dat op de plaats van het hoofdaltaar een  monument voor een volksheld werd geplaatst.” Overigens was  ging De Ruyter niet ter kerke naar De Nieuwe Kerk, maar naar de Oude Kerk. Maar een graf in De Nieuwe Kerk was wel een bijzondere eer.

Kerkmeesterskamer

In de Kerkmeesterskamer verzamel(d)en zich de eregasten, burgemeesters, koningen en koninginnen. We zien een tableau van namen van kerkmeesters, een schilderij met een ‘koggeschip’ erop en er onder een kraantje waar de kerkmeesters hun handen wasten na het tellen van de centen van de collecte.

In de koorruimte zijn diverse videopresentaties. Verder zijn er projecties en is er audiotour. Dagelijks zijn er van 12 tot 12.30 uur orgelconcerten. Op dinsdag, spelen de organisten van 17 tot 18 uur. Nieuw dit jaar zijn de speciale Rainbow Concerts tijdens de Pride Amsterdam op zaterdag 27 en maandag 29 juli met muziek van onder meer Corelli, Händel, Lully en Saint-Saëns.

Foto’s: Evert Elzinga   

https://www.nieuwekerk.nl/

Datum:
13 juli 2019 / 14 september 2019
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0