Asiento de Negro en de Nederlandse slavenhandel

Ceciel Huitema – vrijdag 23 maart 2012, 14:18 uur

nederlandse_plantage_in_suriname_am.jpg

the_inspection_and_sale_of_a_slave.jpg

kaart_met_plantages_in_suriname_am.jpg

794px-elmina_atlasblaeuvanderhem.jpg

tropenmuseum_royal_tropical_institute_objectnumber_3348-17_de_plantages_nijd_en_spijt_en_alkma.jpg

Het Asiento de Negro was een door de Spaanse regering opgesteld contract waarin was vastgelegd wie de Spaanse koloniën mocht voorzien van slaven. De Spanjaarden gaven daarmee als het ware een monopoliepositie voor een bepaalde termijn aan een handelaar of compagnie. Deze constructie bestond vanaf begin zestiende eeuw tot halverwege de achttiende eeuw in Spanje.

Als gevolg van het verdrag van Tordesillas (1494), waarbij Paus Alexander VI de wereld in een Spaanse en een Portugese helft verdeelde, konden de Spanjaarden Amerika koloniseren, maar geen handel drijven in Afrika. Ze waren afhankelijk van andere landen voor de levering van de Afrikaanse slaven voor hun plantages in Zuid-Amerika.

Nederlandse slavenhandelaars

In principe kwamen alleen handelaren uit katholieke landen in aanmerking voor de functie van slavenleverancier van Spanje. Dat betekende dat kooplieden uit de - in Spaanse ogen - ketterse Nederlanden het Asiento de Negro niet konden verkrijgen.

In de wereld van de slavenhandel kon men echter niet meer om Nederland heen. Na het einde van de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje gingen steeds meer Nederlandse handelaren zich bezig houden met slavenhandel. De West-Indische Compagnie (WIC) richtte zich na 1675 voornamelijk op het verschepen van Afrikaanse slaven naar het Caribisch gebied. Geschat is dat er tussen 1648 en 1713 ongeveer 100.000 slaven door de Nederlanders naar Zuid-Amerika zijn vervoerd.

Omdat Nederlandse handelaars een rol speelden in het slaventransport, leverde Nederland niet officieel, maar wel officieus, aan Spanje. Nederlandse slavenhandelaars, zoals de WIC en de Haarlemse Firma Coymans, leverden namelijk slaven aan de handelaren die het Spaanse monopolie wel verkregen hadden. De Nederlandse koopmannen waren dus een soort onderaannemers. In 1685 kreeg de Firma Coymans zelfs even het monopolie van de Spaanse regering, maar dat werd door de Kroon snel teruggedraaid.

Slavenpost Curaçao

Toen de WIC het eiland Curaçao in 1634 veroverde op de Spanjaarden, leek het een verdord eiland zonder grondstoffen. Maar Curaçao werd de belangrijkste kolonie voor de Compagnie. De gunstige ligging voor de kust van de Spaanse koloniën (tegenwoordig Venezuela en Colombia) maakte het eiland een voorpost in de slavenhandel met de Spanjaarden. Nederlandse handelaars leverden Afrikaanse slaven af op het eiland en Spaanse schepen vervoerden ze vervolgens naar de koloniën op het vaste land. Als er geen Spaanse kopers waren, bleven de slaven op het eiland totdat er andere afnemers kwamen.

Soorten slaven

Het Asiento-contract onderscheidde drie soorten slaven: gezonde slaven, zieke slaven en gebrekkige of invalide slaven (die onverkoopbaar waren). Een gezonde slaaf was tussen de 15 en 35 jaar oud, minstens 1,60 meter lang, oogde gezond en moest al zijn tanden en ledematen nog hebben. Gezonde kinderen tussen de vier en zeven jaar werden als halve slaven meegeteld. Kinderen van zeven tot vijftien telden voor ‘tweederde slaaf’. Meer dan de helft van de slaven die op Curaçao aankwamen waren mannen, een kwart waren vrouwen en de rest waren kinderen. Ongeveer tweederde werd als een gezonde slaaf beschouwd. Ongeveer een kwart van alle slaven kwam ziek aan en acht proces werd als ‘niet leverbaar’ beschouwd en werden zo snel mogelijk verkocht op een openbare veiling.

In afwachting van hun levering verbleven de slaven in Fort Amsterdam (onder het paleis van de gouverneur) of in slavendepots zoals Rooy Canary, Piscaderis, Hato, Den Dunki en Plantage Asiento. Van deze depots is niets zichtbaars meer aanwezig.

Begin achttiende eeuw liep de slavenhandel via Curaçao snel terug toen de Engelsen langdurige contracten met de Spanjaarden afsloten. Curaçao leverde toen alleen nog slaven aan de plantages op de Nederlandse koloniën, waaronder Suriname. Deze slaven uit Afrika werden door de plantagehouders ook wel ‘Zoutwaternegers’ genoemd, in tegenstelling tot de slaven die op de plantages werden geboren.