Burgerschap junior

Max Meijer is eigenaar van TiMeAmsterdam: adviseurs voor de cultuur- en erfgoedsector. De discussie over burgerschap is volgens hem essentieel en moet toegankelijk blijven voor iedereen. Dit betekent dat ook de jeugd, generatie van de nieuwe media, betrokken moet worden bij de vormgeving van de actieve burger.

"Felix Meritis is het onbetwiste huis van de burger. Dat was het vanaf 1788 en dat is het nog steeds. Wie de rijke geschiedenis van dit huis tot zich neemt, wordt deelgenoot van een fascinerende geschiedenis. Een geschiedenis van Amsterdammers en anderen die zich onderzoekend, musicerend, reflecterend, debatterend, een keer zelfs vechtend, verhielden tot de samenleving. Engagement en idealisme blijken de pijlers waarop Felix Meritis  gevestigd is. Het statige pand als plek vol verhalen daarover; een lieu de mémoire van eeuwenlange  betrokkenheid van burgers die hun eigen cultuur mede vorm gaven.

Die maatschappelijke betrokkenheid noemen we nu burgerschap. Een begrip dat vroeger vanzelfsprekend leek, maar in de huidige samenleving, alleen al door het te benoemen, kennelijk verdedigd dient te worden. De waarden die samenkomen in dat begrip zijn wellicht zo evident geworden dat ze door diezelfde burger in het huidige ik-tijdperk nauwelijks meer als verdedigbare waarden worden gezien. Democratie, participatie en identiteit, de dragende elementen van hedendaags burgerschap, het lijken domeinen geworden van een geëngageerde groep burgers die door een bepaalde politieke partij wordt weggezet als de grachtengordelelite. Als een niet ter zake doende opportunistische niche van de samenleving die louter eigen waarden verdedigt.

Wie de recente wereldgeschiedenis kent en daar met een open blik naar kijkt begrijpt de gevaren van simplificatie, populisme en een klakkeloze consumptieve omgang met democratische waarden. Het is daarom goed dat er plekken zijn als Felix Meritis. Plekken waar actief burgerschap vorm krijgt en waar ruimte is voor reflectie daarop. De valkuil is natuurlijk dat een platform als Felix Meritis zich loszingt van de samenleving die juist onderwerp van die reflectie is. Het gevaar van ‘splendid  isolation’, ‘exclusiveness’, en subsidieopportunisme. En ook al is er niets tegen niche-instituten – ook die maken deel uit van onze rijke culturele biotoop – toch hoop je op meer.

De ambitie om jonge burgers te betrekken bij de waarden waar Felix Meritis voor staat, is uitdagend. Actief Burgerschap Junior zou die programmalijn kunnen heten. Wie, heel modern in kansen en niet in bedreigingen denkt, ziet daartoe legio mogelijkheden. Want de participatiegraad van jongeren is wellicht in de ‘oude’ geformaliseerde instituties niet extreem groot. Hun hang  naar inbedding in (online) communities en bereidheid om hun mening te delen is daarentegen ongekend. Nieuwe vormen van burgerschap worden, voor wie het zien wil, zichtbaar in de wijze waarop jongeren hun leven medialiseren. Nieuwe media zijn Actief Burgerschap Junior. Want op platforms als Twitter en Facebook gaat het immers om exact diezelfde uitgangspunten die cruciaal zijn voor burgerschap: participatie, democratie, conformeren aan regels, gemeenschapszin en de balans tussen individuele noties en het collectief.

In het ik-tijdperk blijken ook juniorburgers bereid concessies te doen aan de systeemvereisten en -normen van het collectief of aan beursgenoteerde platformbeheerders. Voorwaar een uitdaging voor Felix, eerbiedwaardige grijsaard, juist daar kansen te verzilveren. Als aanjager en onderdeel van een keten waar nieuwe media, het onderwijs en andere erfgoedinstellingen elkaar versterken met inzet van hun eigen Unique Selling Point. Aldus kan een aansprekend aanbod ontstaan waar heden en verleden, oude en nieuwe waarden en elkaar versterkende mediale vormen van Facebook tot een live debat samenkomen. Tweets, een bezoek aan het paleis op de Dam of het Verzetsmuseum, binnen- en buitenschoolse werkvormen en een eigen mening toevoegen tijdens een debat. Spannend in vorm en – als het meezit – relevant wat inhoud betreft. Zo creëer je geen jonge actieve burgers, maar laat je hen inzien dat ze het eigenlijk al zijn."