Het wereldwijde web

Vanaf 1580 breidt de Nederlandse handel zich binnen 50 jaar uit tot over de hele wereld. Een markant punt is 1602, de oprichting van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) door de Staten-Generaal.

De VOC mag als enige vanuit Nederland in Azië handel drijven, gebieden besturen en oorlog voeren. In feite bepalen de belangrijkste afdelingen (Kamers), vooral die van Amsterdam, en de bestuurders overzee de gang van zaken.

De praktijk overzee wijkt af van die in de Republiek. Enerzijds zijn gemengde huwelijken er gewoon, omdat er in de West en de Oost nauwelijks blanke vrouwen zijn. Anderzijds is scheiding naar kleur en discriminatie daar de dagelijkse praktijk. Waarom? Men past zich aan. Bovendien worden keuzes voor slavernij of segregatie ingegeven door streven naar winst en angst voor opstanden. Waar Nederlanders geen macht kunnen uitoefenen, verblijven zij onderdanig in een kantoor en bieden de lokale heersers jaarlijks geschenken aan. Waar Nederlanders de macht hebben, bouwen zij sterke forten en steden direct aan zee. Niet primair voor verovering van land of het brengen van protestantisme, vooral voor de handel. De zee is cruciaal. Nederland overzee draait om versterkte havensteden, of beter gezegd, versterkte handelsmagazijnen: knooppunten in een wereldwijd web van handelsroutes.

De geboorte van de aandelenmarkt

9 juli 1606

Dit vroegst bekende aandeel van de VOC is eigenlijk geen aandeel. Het is een bewijs van inschrijving in het kapitaalboek van de VOC: op naam gesteld en met vermelding hoeveel is ingelegd. Deze eigenaar hield op de achterzijde jarenlang bij hoeveel hij dividend hij ontving. Al snel na de oprichting van de VOC in 1602 ontstond er op de Beurs een levendige handel in de aandelen. Hoekmannen treden op als tussenpersonen. Zij zorgen voor aandelen met een gestandaardiseerde nominale waarde. Aan het einde van de 17de eeuw ligt de koerswaarde van een VOC aandeel vijf keer hoger als de nominale waarde. 
 

Hoofdstad van de VOC

31 dec 1619

Toen Jan Pietersz. Coen in 1619 Jakarta veroverde, werd de hele stad vernietigd. Op het as werd Batavia gebouwd. De stad was geheel naar Nederlands voorbeeld gebouwd, en lijkt qua plattegrond dan ook niet op een stad in een tropische omgeving, maar eerder op een Nederlandse stad in de polder. Het enige wat de exotische ligging van de stad doet verraden zijn de inlandse dienaars die er bij zijn getekend.
 

Wereldstad voor een habbekrats

31 dec 1626

Toen Peter Minuit in 1626 Manhattan van de Indianen kocht, gaf hij ze spullen ter waarde van 60 gulden: een zacht prijsje. Op het eiland verrees Nieuw Amsterdam (nu New York). Het werd een bloeiende stad in de kolonie Nieuw Nederland, tot de verovering in 1664 door de Engelsen. Van de indianen gekochte beverhuiden waren in Europa populair om er prachtige hoeden mee te maken. Hier zien we Nieuw Amsterdam vanaf zee. Het lijkt wel een Zuiderzeestadje. Zoals vaker heeft de tekenaar het origineel verfraaid. In het echt stond de molen er bijvoorbeeld desolaat bij met maar twee wieken.

Reageren