#kerkverhalen: HER-DENKEN

Elk jaar herdenken we op 4 en 5 mei de gevallenen en vieren de bevrijding. Steeds sterker zit ik met een persoonlijk dilemma.

Het gaat me om de rol van oorlogsgeweld. Er was bezettend Duits geweld en er was bevrijdend geallieerd tegengeweld. Het eerste geweld veroordelen we. Het tweede zien we als noodzakelijk, want onze vrijheid werd hersteld. Geweld kan dus wel en niet deugen, afhankelijk van waar het voor wordt ingezet. Dat is het kader voor de herdenking.

Wat ik mis, is dat oorlogsgeweld op zich niet ter discussie staat, zeker niet als bevrijding het doel is.

Dat militair geweld als normaal wordt ervaren, is te zien aan de prominente aanwezigheid van het leger bij de plechtigheid. De krijgsmacht is erbij om de eigen omgekomen militairen te herdenken, maar heeft ook een ceremoniële rol, zelfs in de minimale versie van dit jaar.

Maar, denk ik dan, oorlog accepteren? Oorlog is toch barre waanzin? Kijk nu weer in Syrië. Ik zag de film ‘For Sama’ en kromp ineen.

Ik weet het, we worden elk jaar weer opgeroepen nee te zeggen tegen de ontmenselijking die met de oorlog meekomt. Heel juist. Maar waarom blijven we stilstaan bij de gevolgen en kijken we niet verder terug, naar de oorzaak? Waarom zeggen we als we herdenken niet categorisch en definitief nee tegen elke vorm van oorlog?

Waarin zit nu mijn tweestrijd als ik deze vragen stel?

Mijn dilemma schuilt in de luxe van een pacifistische voorkeur die juist mogelijk is dankzij bevrijders die de oorlog niet schuwden als middel. Anders gezegd: dankzij iets dat ik verfoei, kan ik zeggen dat ik het verfoei. Wat voor recht van spreken heb ik dan? Zou ik deze druppel nog mogen schrijven als er níet voor vrijheid en bevrijding gevochten was?

Tegelijk denk ik: zijn we niet aan het dweilen terwijl de kraan constant openstaat? Als we ontmenselijking zo nadrukkelijk afkeuren, moeten we dan niet, met veel meer energie en inspiratie, zoeken naar geweldloze manieren om conflicten op te lossen?

Moet herdenken niet vooral een her-denken zijn, een opnieuw overwegen van wat we normaal zijn gaan vinden? Dan kijken we niet alleen terug, maar ook om ons heen en vooral vooruit. Anders gezegd: gebruiken we onze vrijheid wel maximaal?

De aanvaarding van geweld wortelt erg diep. Geweld en oorlog zijn vanaf de eerste knots deel van de mensengeschiedenis. Respect voor het leven is weliswaar vaak een kernwaarde, aangedragen door een religie of een andere levensbeschouwing. Maar toch wordt geweld tegen dat leven bijna altijd en overal als acceptabel gezien. Meestal wel onder bepaalde omstandigheden, maar toch.

Ik hoop – tegen beter weten in – dat de vrije mens de echte vrede, zonder geweld, handen en voeten kan geven. Ik zal niet meer meemaken dat dat lukt, zeker niet in de wrange situatie waarin de wereldsamenleving nu verkeert.

Ik zeg het bovendien met alle schroom. Maar ik vind wel dat het gezegd moet worden.

https://www.andredroogers.nl/her-denken/