Nacht van de Rechtstaat in retrospectief

Op 19 november 2010 vond voor de eerste keer de Nacht van de Rechtsstaat plaats.

Deze werd voorafgegaan door de presentatie van het essay Op drijfijs van Willem van Bennekom, geheel gewijd aan het functioneren van de rechtsstaat (uitgegeven door uitgeverij Cossee en Felix Meritis). Tijdens deze eerste Nacht werd onderzocht welke rol de wetgeving kan en moet spelen in een pluriforme samenleving en of de rechtsstaat als verbindend principe kan functioneren. Wat betekent bijvoorbeeld de vrijheid van godsdienst en meningsuiting, de rol van de media in relatie tot de rechtsorde? En welke invloed heeft de toegenomen aandacht voor veiligheid en preventie op het functioneren van de rechtsstaat? Tijdens de levendige, drukbezochte Nacht werden deze vraagstukken vanuit verschillend perspectief (politiek, religieus, filosofisch, historisch, sociologisch, journalistiek en staatrechtelijk) belicht, onderzocht en bediscussieerd door o.a. Frank Ankersmit, Ernst Hirsch Ballin, Paul Cliteur en Andree van Es.

2011
In 2011 werd de Rechtsstaatlezing De democratische rechtsstaat, een onrustig bezit? gehouden door René Foqué. De vraag of het populisme een kans of juist een bedreiging vormt voor de rechtsstaat stond centraal. Ook tijdens de Nacht van de Rechtsstaat in 2011 kwam dit onderwerp terug met de sprekers Dick Pels, Willem Schinkel en Lilianne Ploumen. Centraal stond dit jaar de betrokkenheid van de burger bij de rechtsstaat: Is de rechtsstaat voldoende als gemeenschappelijk en verbindend kader of is daarvoor ook een gedeelde identiteit of cultuur nodig? Herkennen burgers zich wel voldoende in de rechtsstaat? Met bijdragen van politici, beleidsmakers, journalisten, betrokken burgers, rechtsgeleerden, filosofen (o.a. Piet Hein Donner, Eberhard van der Laan, Thomas vond der Dunk, Felix Rottenberg, Beatrice de Graaf, Inez Weski en André Rouvoet).

2012
De Rechtsstaatlezing De rechtsstaat een oase of een fata morgana werd gehouden door Gerard Spong op 11 oktober 2012. Ontwikkelingen als bezuinigingen op de rechtsbijstand, privatisering en de opkomende managementcultuur zijn volgens Spong ondermijnend voor de rechtsstaat. De rechtsstaat is dan ook geen vanzelfsprekendheid, maar moet ook nu hard bevochten worden. Hoogleraar Straf- en strafprocesrecht Tineke Cleiren diende Gerard Spong van repliek.

Tijdens de derde editie van de Nacht van de Rechtsstaat (23 november) stond de gedragenheid van de rechtsstaat centraal. De pijlers onder de rechtsstaat zuchten onder een gebrek aan het vertrouwen van de burger in de democratische rechtsstaat. De democratische rechtsstaat is duidelijk niet slechts een antwoord: het is eerder een vraag waar elke generatie opnieuw over moet nadenken wil zij er zich betrokken bij voelen. Politici, beleidsmakers, journalisten, betrokken burgers, rechtsgeleerden, filosofen en schrijvers gingen in alle zalen van Felix Meritis met elkaar in gesprek over deze thema’s. Met Geert Corstens, Fred Teeven, Alex Brenninkmeijer, Alicja Gescinska, Maurice de Hond, Paul Cliteur, André Krouwel, en nog vele anderen.

2013
In aanloop naar de Nacht van de Rechtsstaat sprak prof. dr. Ernst Hirsch Ballin de vierde Rechtsstaatlezing uit op 11 oktober 2013.

Hirsch Ballin schetste de veranderlijkheid van de Grondwet en meer specifiek de veranderingen binnen de representatieve democratie. Politieke debatten worden volgens Hirsch Ballin te vluchtig gevoerd. De relatie tussen democratie, recht en grondwet moet veel beter doordacht worden. Hij pleitte voor een constitutionele dialoog, waarbij we politieke discussies in het licht van onze rechtsstaat voeren. Na de lezing ging Folkert Jensma (NRC Handelsblad) in gesprek met Hirsch Ballin. De Rechtsstaatlezing werd als essay met de titel De plek van de Grondwet in politiek en samenleving gepresenteerd tijdens de Nacht van de Rechtsstaat.

2014
De vierde editie (22 november) van de Nacht stond volledig in het teken van de Grondwet, in aanloop naar het 200 jarig bestaan van de Nederlandse Grondwet. Is die wel klaar voor de 21e eeuw? Volgens Hirsch Ballin is de Grondwet de bedding waarin politiek en recht stromen. Die stroming blijft in beweging, trekt volop aandacht, maar dat “de bedding het verloop van de stroom meebepaalt ontgaat velen. Nog minder leeft het besef dat de kracht van het water zo groot kan worden, dat de bedding een ander verloop krijgt.” Ook andere facetten van de Grondwet werden belicht: Is de huidige Grondwet wel genoeg ingespeeld op de digitale revolutie die heeft plaatsgevonden? Is anonimiteit een mensenrecht of is de oprukkend preventiestaat juist zinvol? Onder andere Quirine Eijkman besprak wat de grens is voor privacy schendingen in het kader van (nationale)veiligheid. Verder met o.a. Lodewijk Asscher, Michael Ignatieff, Quirine Eijkman, Marietje Schaake en Maurice Adams.

2015
In de vijfde editie van de Nacht van de Rechtsstaat staan veel onderwerpen uit de vorige edities nog op de agenda.

De Nacht van de Rechtsstaat is geïnitieerd en ontwikkeld door Felix Meritis en Forum, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken.

Tags

Reageren