Passief burgerschap voor mens en dier

Erno Eskens is hoofd van het cursusinstituut van de Internationale School voor Wijsbegeerte. Hij publiceerde meerdere boeken waaronder Democratie voor dieren. Wij hebben volgens hem de plicht uit te leggen waarom we bepaalde wezens uitsluiten van burgerschap; dieren ontvangen geen enkel recht zomaar, zelfs al maken ze deel uit van onze gemeenschap. Waarom niet?

"Burgerschap is per definitie niet actief. Je bent burger bij geboorte en daar hoef je niets voor te doen. Je ondergaat het. Passief dus. Vanaf je geboorte heb je burgerrechten. De rechten die je als baby nog niet kunt dragen, worden je na je achttiende nog eens automatisch in de schoot geworpen. Ook daar hoef je weer niets voor te doen.

Bij dieren is dat anders. Zij zijn de enige wezens met een actief burgerschap. Hoewel zij met ons in dezelfde gemeenschap leven en daar deel van uitmaken, zijn zij niet automatisch burger bij geboorte. Zij krijgen hun burgerrechten niet zomaar in de schoot geworpen. Hun burgerschap vereist actie. Pas als ze actief blijk geven van pijn, stress of vreugde en pas als een paar actieve mensen tegen hun ongelijke behandeling demonstreren, krijgen zij soms - meestal niet - een paar elementaire afweerrechten toegeworpen.

De vraag is natuurlijk waarom de belangen van mens en dier op verschillende manieren worden behartigd in onze democratie. Is de basis van onze grondwet niet dat gelijke gevallen op gelijke wijze moeten worden beoordeeld? Als dieren net als mensen pijn kunnen lijden, stress ervaren en verlangens hebben, waarom zijn zij dan niet, net als de mens, passief burger? Het lijkt mij fair om dieren, net als mensen, automatisch alle burgerrechten te geven en vervolgens, net als bij mensen, te kijken welke rechten ze niet kunnen dragen.

Mensen die een rommeltje maken van hun financiën, die anderen lastigvallen, stelen of gevaarlijk doen, verliezen een deel van hun burgerrechten. Een deel van het passieve burgerschap wordt ze, via weloverwogen beslissingen van gespecialiseerde rechtbanken, ontnomen. Dat kunnen we bij dieren ook doen. Voordeel daarvan is dat wij, als passieve burgers, een actieve plicht krijgen om duidelijk te maken waarom we andere wezens uitsluiten. Dat is een vorm van beschaving. Je sluit anderen niet zomaar uit. Als je dat al doet, dan doe je dat volgens heldere criteria en weloverwogen procedures."