Peter van der Meer / Speer vertelt

Op de 197e Fotografenavond in Café Kalkhoven was Peter van der Meer / Speer te gast. Peter van der Meer is bekend van grote projecten, bijvoorbeeld over ‘Nelis’ en op dit moment ‘De Dames’. Die voert hij met veel inzet en overredingskracht uit.

Aloys: Hoe ben je in de fotografiewereld verzeild geraakt? Peter van der Meer: "Ik was verpleegkundige. Dat had ik na een tijdje wel gezien. Toen ben ik gaan reizen. Ik maakte foto’s en begon dat leuk te vinden. Dat was in de jaren ’80. Ik ben vervolgens cursussen gaan volgen bij ‘De Moor’. Ik begon al snel foto’s te verkopen. Het waren goede documentaire-achtige foto’s. Daarmee  ging ik steeds verder en ik verdiende er ook meer geld mee. Aanvankelijk bleef ik voor het resterende deel van mijn inkomsten nog parttime verpleegkundige, dat werd minder en minder."

Nelis

Aloys: Ik ken jou van het voorjaar van 2012. Ik was bezig met de organisatie van The Wonder of Woman voor  het Photoville Festival in New York. Jij benaderde mij en zei dat je mooie foto’s van oude dames had. Drie foto’s deden mee aan de tentoonstelling en jijzelf ging ook mee naar New York. Behalve dat Dames project had je ook een project over Nelis, een oudere verstandelijk gehandicapte man. Vertel daar eens wat over.

Peter: “Het behoort tot mijn ‘vrije werk’. Dat gaat over saamhorigheid in Amsterdam. Nelis was een hele vriendelijke man. Hij zei iedereen gedag. Hij had helemaal geen familie. Aanvankelijk woonde hij in een huis voor verstandelijk gehandicapten in de Jordaan, maar hij werd overgeplaatst naar Noord. Cordaan, de zorginstelling die verantwoordelijk was en is, had besloten te bezuinigen op de maaltijden. Die werden niet meer bereid door koks, dat was goedkoper. Er kwamen diepvriesmaaltijden voor in de plaats. 

Aangezien ik niet wilde dat Nelis zo ging eten, heb ik hem over laten plaatsen naar een plek waar wel een kok aanwezig was.

Nelis zat gebakken.

Zijn vrienden echter niet…

Nelis wilde al langere tijd BN'er worden, met als voornaamste reden dat men hem dan gedag zou zeggen. Ik begreep zijn wens , maar ik zag daarin geen reden om hem daarbij te helpen..

Opeens had ik een idee. Stel dat ik zou proberen Nelis BN'er te maken, dan zou hij invloed krijgen. Die invloed zouden we kunnen gebruiken in de strijd tegen de diepvriesmaaltijden, die niet hij, maar wel zijn oude vrienden nog steeds moesten eten. "

Bekende Nederlanders 

"Vervolgens kregen we het lumineuze idee van Nelis zelf een BN’er te maken. Dat was ook Nelis' grootste wens. Dat deden we onder meer door BN’ers te vragen met Nelis op de foto te gaan staan, aan de overkant van mijn huis in de Hazenstraat. Diverse mensen deden mee, Ron Brandsteder. Vervolgens kwamen Hakim Traida, Willeke Alberti, Jeroen Krabbe, Hafid Bouazza, Donald Jones, Wim Kok, Martin Bril, Oebema, Job Cohen, Theo van Gogh, Jantje Smit en nog tientallen anderen, in totaal zo’n 40 man. Het zijn leuke foto’s. Nelis heeft vaak een grote beer of pop in zijn armen en de andere BN’er heeft af en toe een arm om Nelis heengeslagen."

Bedrijven werden benaderd, of ze met een BN'er op de foto wilden, daarvoor mochten ze betalen, en met dit geld werd het boek betaald.

Peter: “We beleefden voortdurend leuke avonturen. Ik had Theo van Gogh het volgende verzoek gestuurd: Beste Theo, eigenlijk zoek ik Osama Bin Laden, maar kan hem niet vinden….. Zou jij daarom mee willen doen?  Een dag later stond Theo op de stoep. Hij was heel enthousiast, en stelde direct voor Nelis thuis te interviewen."

Het interview werd het voorwoord. Eerste zinnetje: ‘Kut, ik moet op de foto met een mongool.’

Zo kwam Nelis ook op de foto met de vastgoedjongens en andere commerciële mensen. Het was inmiddels een routine voor Nelis geworden. Hij wist precies waar hij moest staan. Nelis was niet onder de indruk van hooggeplaatste personen. Weet je wel dat je met de voormalige minister-president (Wim Kok) op de foto hebt gestaan, zeiden we tegen Nelis, die verzeild was geraakt in het Vrouwencafé Saarein, ‘Oh ja, die Kok’. Van alle beroemde personen was Nelis verreweg het meest onder de indruk van Jantje Smit.”

Burgemeester Cohen 

Peter vroeg aan burgemeester Job Cohen om mee te helpen aan een feest op de Elandsgracht, ook ten faveure van het Nelis-project. Dat deed hij meteen. Op dat feest was oud-burgemeester Ed van Thijn aanwezig. Hij hing een burgemeestersketting om de hals van Nelis. Met die ketting om was Nelis voortaan de burgemeester van de Hazenstraat. Ook de volgende burgemeester, Eberhard van der Laan werd betrokken in het Nelis-project. Op zeker moment liep het leven van Nelis  op zijn einde, hij was ziek geworden en even later overleed hij. Er werd een grafsteen gemaakt met stenen uit de Hazenstraat en aan burgemeester Van der Laan werd gevraagd de grafsteen te onthullen. Dat deed hij. 

Amsterdam heeft in zijn wapen drie kruisen. Ze staan voor heldhaftigheid, vastberadenheid en barmhartigheid. Peter: “Voor mijn projecten heb ik er een vierde kruis aan toegevoegd. Dat staat voor saamhorigheid. Dit  komt ook naar voren in mijn Damesproject.” Al acht jaar is hij met de dames bezig. Aloys: Waarom heb je geen oude heren genomen? Peter: “Die worden niet zo oud. Op het moment dat ik met het Damesproject begon was ik net gescheiden, ik keerde weer terug naar de Jordaan. Daar kwam ik in contact met oudere dames. Ik dacht: die ga ik portretteren. Maar voordat je die dames zo ver krijgt, dat kan lang duren."

Tantes

Alles dames werden tante genoemd. De foto van Tante Door was de eerste foto waarvan Peter dacht: ‘Dit wordt wat’. Een vrouw wilde graag in een café gefotografeerd worden. Haar overbuurvrouw, die Peter ook gevraagd had, wilde aanvankelijk niet, maar toen zag ze flitslicht in het café. De vrouw in het café zei tegen Blonde Sien, die aanvankelijk niet wilde, mag hij toch bij jou komen? Dat bleek te kunnen. Peter: “Ze woonde in huis van haar moeder. Ik legde haar vast zittend aan de keukentafel met op een blad een paar potten pillen en daarnaast een kooi met een papagaai. ‘De pillenpotten mogen er niet op’, zei ze. Ik antwoordde dat dat juist wel moest. ‘Pillen horen toch ook bij de ouderdom?’. Daar stemde ze uiteindelijk mee in.”

Op zeker moment had Peter 15 dames gefotografeerd. Hij merkte dat het moeilijker werd, steeds meer dames doken weg als hij langsliep. Hij besloot het terrein te verleggen naar een ander deel van de stad: Zuid. Hoe die mensen te bereiken? Hij begon ermee ze aan te spreken op straat. De meesten hadden schroom. Hij veranderde van tactiek: ‘Vraag je zoon/dochter of hij/zij mij belt.’ Zo kreeg hij ook ingang in Zuid. “Af en toe was ik verrast hoe armoedig Zuid kan zijn.”

Hij wilde ook Zuidoost erbij. “Op een zaterdagmiddag ging ik op een markt staan. Dat had weinig effect. In een krantje deed ik de oproep aan dames van 70+ om zich te melden. Dat werkte ook niet. Misschien gaat het via de mannen, dacht hij en sprak die aan. Ook weinig resultaat. Toch lukte het uiteindelijk, onder via een oproep op een Ghanees-Amsterdams radiostation en een bijeenkomst waar 200 Surinamers bijeen waren. Ook Chinezen kwamen erbij, zelfs onder de sponsors. “Ik wilde zo veel mogelijk nationaliteiten uit Zuidoost. Dat de Chinezen erbij kwamen verraste me. Ik kwam bij een Chinese dame op bezoek in een zeer Aziatisch uitziend huis. Ze was heel gelukkig met de foto die ik van haar maakte.”

Tentoonstelling

Peter had steeds in zijn hoofd om er een tentoonstelling van te maken.  Die is dan ook twee dagen na het Goed Gesprek  geopend in de CBK Amsterdam-Oost, Oranje Vrijstaatskade 71. "De ruimte is on-amsterdams mooi. De vier kruisen van Amsterdam die ik al hanteerde bij het Nelis-project, komen weer terug. Als je vanaf op de tentoonstelling kijkt zie je drie kruisen, elk kruis is een deel van de stad: de Jordaan, Zuid en Zuidoost. Deze drie kruisen staan. Het vierde Andreaskruis, dat van de saamhorigheid ligt plat, daaraan komen formulieren te hangen die door scholieren zijn ingevuld.”

Er zijn in totaal 45 foto’s van 60 x 90 te zien. Ze zijn met acrylaat behandeld. “Het wordt een bijzondere opening, met muzikanten en dames, uit Zuid, de Jordaan uit Zuidoost.” 

In januari worden klassen van scholen uitgenodigd. Hij wil de leerlingen de foto’s laten analyseren middels een vragenlijst . Wat denk je dat je ziet?, zal aan de leerlingen worden voorgelegd. Is deze vrouw gelukkig geweest? Peter: “Het idee is dat er daarna iets onvoorspelbaars gaat gebeuren…..  En dat de leerlingen hier lering uit kunnen trekken. De ingevulde formulieren worden bevestigd aan het vierde kruis. Als het goed is gaat dit zo groeien en is het aan het eind van de expositie volgroeid.”

Hij heeft ook clubs en organisaties als de Rotary benaderd om te participeren. Bij de fondsen ging het moeilijker. “Daar kun je lastig tussenkomen als particulier. Zij werken liever met een stichting of een vereniging. Dat vermindert voor hen het risico. Toch heb ik uiteindelijk meerdere fondsen meegekregen, onder andere het Amsterdams Fonds voor de Kunst, en het RCOAK."

Fondsen

Het aantal uitvluchten en redenaties dat hij hoorde van de fondsen was legio. “Had het eerder verteld, dat je met dit project bezig was.”(Stadsdeel Zuid). “Jammer dat je niet in Zuidoost woont.”(Stadsdeel Zuidoost). “Leuk project, jammer dat de expo in Oost is.”(Stadsdeel Centrum). Maar Peter geeft niet zo snel op. “Soms ben ik bijna obsessief. Bij een vergadering van Welzijn Binnenstad had ik een subsidie van 1500 euro binnen een week geregeld. Ik kreeg ook te horen: ‘Zoek gelijksoortige andere initiatieven. Dan kun je met hen ‘binnenvliegen’. Maar dat deden ze niet, die andere initiatieven. Toen ik die ene subsidie had, heb ik vervolgens de fondsen die in eerste instantie negatief beslisten gebeld: ‘dit fonds doet wel mee’. Toen gingen die fondsen weer twijfelen. Uiteindelijk heb ik geld van een paar fondsen kunnen krijgen.”

Aloys: Qua fotografie zijn de Dames anders dan Nelis. Peter: “Inderdaad, bij Nelis zijn het kiekjes. Bij de dames is het allemaal uitgelicht. Degene die de foto printte zei: ‘Dat kan niet, zó  veel lagen aan licht.’ We zijn er met twee mensen intensief aan bezig geweest.” Aloys: En je doet het allemaal in je eentje? Peter: “Ja, alleen het bouwen van de tentoonstelling niet, daar heb ik een heel team voor.”

Boek

Net als bij het Nelis-project is er ook bij het Dames project een boek gemaakt. Het voorwoord is van Burgemeester Van der Laan. Op tafel laat hij het concept zien. Bijzondere foto’s van de dames. Peter: “Uitgegeven, net als het vorige boek, bij ‘Uitgeverij De Bezige Haas’.

Aloys: Zijn er nog vragen of opmerkingen? Hendrik-Jan: “Ik heb Nelis ook gevolgd. Zijn begrafenis en de onthulling van zijn grafsteen door de burgemeester heb ik gefotografeerd. Peter heeft veel betekend voor het realiseren van fatsoenlijke maaltijden voor de verstandelijk gehandicapten. Mooi te vertellen is dat Nelis ook boetes uitdeelde op straat. Als mensen iets ‘fouts’ deden stapte Nelis op hen af en zei: ‘Je krijgt een bekeuring’. Dan schreef hij een bon uit van 10.000 gulden.

Peter: “Ik wilde de zaak van de maaltijden ook aan de orde stellen in een bijeenkomst van Cordaan. Ik vond het belangrijk dat het ook in de krant kwam, dus ik heb twee journalisten van Het Parool uitgenodigd. ‘Als er gevraagd wordt wie je bent, zeg dat je een oom van Nelis bent’, instrueerde ik hen. Zo kwam het verhaal in de krant. Cordaan schrok zich rot. Maar realiseer je wel dat een van de topmensen toen van Cordaan 420.000 euro per jaar verdient. Daar kun je wel een beetje vanaf halen voor een fatsoenlijke maaltijdvoorziening. Van al die acties heb je ook veel lol. Je speelt de verzetsheld.”

Aloys: Nog een applaus voor Peter van der Meer.

 

De tentoonstelling De Dames is nog tot  27 januari 2018 te zien bijCBK Amsterdam-Oost, Oranje Vrijstaatskade 71

Foto’s: 1) en 4) Peter van der Meer, 2) en 3) Kees Funke Küpper

http://speerfotografie.nl/www.speerfotografie.nl/Speer.html

 

 

 

 

Reageren