Tuinaanleg kasteel Zypendaal, Arnhem

De Hollands-classicistische aanleg bij Zypendaal die op achttiende-eeuwse schilderijen wordt afgebeeld is waarschijnlijk in het midden van de zeventiende eeuw ontstaan, na de bouw van een nieuw huis in 1650. 

Het huis ligt in een langgerekt dal omgeven door heuvels, en bezat in die tijd een door boomsingels omgeven aanleg met twee visvijvers ten noorden van het huis, rechthoekige moestuinen ten zuiden van het huis en twee symmetrische grasparterres aan beide zijden van een centrale as loodrecht op het huis aan de westzijde. Aan weerszijden van deze parterres lagen boomgaarden. 

In 1743 kocht mr H.W. Brantsen, stadssecretaris van Arnhem, het huis Zypendaal. Hij liet het afbreken en tussen 1762 en 1764 het tegenwoordige huis bouwen door stadstimmerman Hendrick Viervant. Hierna woonden nog vier generaties van het regentengeslacht Brantsen op Zypendaal. 

Op de kaart van landmeter De Man uit 1810 is het huis Zypendaal afgebeeld omgeven door tuin en park in een combinatie van stijlen. Ten noorden van het huis lagen een zichtlaan en een grote moestuin. De hier getekende aanleg ten zuiden van het huis is waarschijnlijk door J.P. Posth verzorgd. Hij werkte in ieder geval tussen 1802 en 1804 aan de verlandschappelijking van de aanleg. 

Tegen het einde van de negentiende eeuw kwam de familie Brantsen permanent op Zypendaal wonen. W.G. baron Brantsen gaf in 1863 tuinarchitect C.E.A. Petzold de opdracht de landschappelijke aanleg van J.P. Posth te reorganiseren. Ook het deel ten westen van Zijpendaal, dat reeds sinds de achttiende eeuw Gulden Bodem genoemd wordt, werd door Petzold opnieuw ingericht. Een opmeting uit 1870 geeft duidelijk de weiden en heestergroepen aan die hij aanlegde. 

Vanaf 1890, na de dood van Petzold en na de verbouwing van het huis door P.J.H. Cuypers in 1883-1884, werd de tuinarchitect H.A.C. Poortman aangezocht enkele veranderingen op Zypendaal aan te brengen. In 1890 kreeg hij de opdracht de grote vijver te verbreden en de parterre voor het huis te wijzigen. Hij maakte in 1893 het plan voor een bloementuin in de moestuin. 

In 1930 werd Zypendaal en in 1958 eveneens Gulden Bodem door de gemeente Arnhem aangekocht. 
De eenvoudige tuinaanleg tussen beide bouwhuizen werd in 1984 gereconstrueerd op basis van oude foto's. Tussen de voormalige oranjerie en het voormalige koetshuis liggen een langgerekte border en rozenvakken, de keuze van de vaste planten en de rozen is een ontwerp van mevrouw M.E. Canneman-Philipse.

De parken Zypendaal en Gulden Bodem grenzen aan Sonsbeek, dat sinds 1899 gemeentelijk bezit is. De parken zijn zeer geschikt voor recreatie dankzij een schitterend wandelpark met oude bomen, rododendrongroepen, vijverpartijen, een grand canal, een speelweide, een trimbaan, een natuurpad en mooie uitzichten vanaf de hoger gelegen delen. 

Het is een van de weinige Nederlandse gebieden waarbij in de parkaanleg gebruik kon worden gemaakt van natuurlijke niveauverschillen en bronnen. In het park liggen grotevijvers, die een samenvoeging zijn van op het terrein ontspringende bronnen. De hoofdverdieping van het huis Zypendaal is sinds 1983 als museum ingericht.

Meer informatie en downloaden van de fietsroute Gelders Arcadië: