Filips II von Habsburg

Filips II was koning van Spanje en heer der Nederlanden ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog en de Contra-Reformatie. In Noord-Europa staat hij bekend als de tiran die koppig bleef proberen om de protestante godsdienst de kop in te drukken, terwijl hij in Spanje bekend staat als  één van de beste koningen die het land ooit heeft gehad.

Filips werd geboren in 1527 in Spanje en bracht daar zijn jeugd door. De jonge prins bleek over een goed stel hersens te beschikken, waardoor hij al op dertienjarige leeftijd de rol van regent van Spanje op zich nam bij afwezigheid van zijn vader. Zijn vader, keizer Karel V, bracht als keizer van Duitsland en heer der Nederlanden de meeste tijd buiten Spanje door. Terwijl zijn vader was geboren in Gent en zich meer ‘Nederlander’ dan Spanjaard voelde, had Filips niks met de erflanden van zijn vader en sprak hij alleen Spaans en een klein woordje Frans. Dit brak hem op nadat hij in 1555 zijn vader als heer der Nederlanden opvolgde.

Het ‘ware geloof’

Het koningschap van Filips stond in het teken van de bescherming van het katholieke geloof en de vernietiging van al haar vijanden. Naast zijn verbeten strijd tegen de Nederlandse protestanten, nam hij het dan ook op tegen de islamitische Ottomanen, die tot diep in Europa waren doorgedrongen. Hoewel zijn halfbroer Don Juan tijdens de zeeslag bij Lepanto in 1571 een verpletterende nederlaag aan de Ottomaanse vloot toebracht, verzande ook deze oorlog in een kostbare patstelling. Wel leidde zijn inspanningen er mede toe dat de Ottomaanse verovering van Europa tot stand werd gebracht, in ieder geval voor de volgende honderd jaar. Ook in eigen land trad hij hard op tegen de morisco’s (nazaten van de Moren) en besloot uiteindelijk om de hele bevolkingsgroep uit Spanje te verdrijven.

Moeizame buitenlandse politiek

Hoewel hij de eerste jaren van zijn koningschap in de Nederlanden woonde, had de autoritaire en zeer vrome katholieke Filips weinig gevoel voor het complexe en grillige karakter van deze gewesten. Met name door zijn hardvochtige optreden tegen de ketters en het verhogen van de belastingen, ontketende hij een opstand in de Nederlanden die uitmondde in een oorlog waar pas tachtig jaar later een einde aan kwam.

Na de dood van de protestante Henry VIII, besteeg de katholieke Engelse Maria Stuart de Engelse troon. Filips zag hierop zijn kans schoon om via een huwelijk met Maria koning van Engeland te worden en het katholicisme in Engeland te herstellen. Na een politiek huwelijk van acht jaar stierf Maria echter en verloor Filips al zijn Engelse titels en aanspraken. Hij probeerde dertig jaar later met de onoverwinnelijk geachte Spaanse Armada de protestante zus van Maria, koningin Elisabeth, van de troon te stoten en Engeland alsnog veilig te stellen voor het katholicisme. De invasie liep echter uit op een totaal fiasco. Nadat de kleinere Engelse en Nederlandse schepen talloze logge Spaanse galjoenen tot zinken hadden gebracht, werden de resterende Spaanse schepen gedwongen om via een barre tocht die rond Schotland en Ierland heen voer , terug naar Spanje te zeilen. Slechts een derde van de opvarenden overleefden de hachelijke operatie van de ‘onoverwinnelijke’ Spaanse Armada.

Dubbeltje op zijn kant

Naast de Nederlandse protestanten, de Engelse zeelieden, de Spaanse Morisco’s en de Ottomaanse Turken, was de grootste vijand van Filips II zonder twijfel geld. Zijn zeer kostbare oorlogen vereisten een constante geldstroom. Hij kampte echter met een grote verscheidenheid aan gebiedsdelen die allen zoveel mogelijk hun best deden om onder de belastingplicht uit te komen. Spanje was zelf te dunbevolkt om voldoende middelen beschikbaar te kunnen stellen. De toegang tot omvangrijke voorraden goud en zilver in de Nieuwe Wereld was dan ook cruciaal.  Toch konden deze inkomsten niet voorkomen dat Spanje meerdere malen in een bankroet werd gestort en het langzaam in verval raakte.

Tegelijkertijd beleefde Spanje op cultureel gebied haar Gouden Eeuw. Menig schilder, architect, componist en dichter maakte naam tijdens de regeerperiode van Filips II. Ook liet hij het barokke klooster en koninklijk paleis El Escorial bouwen. Hier heeft Filips de meeste tijd doorgebracht tijdens zijn latere leven. Meer dan 500.000 mensen bezoeken jaarlijks dit cultureel erfgoed.

Filips had een zeer complex karakter; er dan ook zeer uiteenlopend over hem geschreven. Met name in Engeland en Nederland werd en wordt hij met name gezien als koppig, eerzuchtig en als iemand die vele onderdanen onnodig tegen zich in het harnas joeg. Spaanse historici onderkennen deze lezing doorgaans ook, maar benadrukken dat hij de Zuidelijke Nederlanden voor het katholicisme en Spaanse gezag heeft teruggewonnen, de Portugese kroon met de Spaanse heeft verenigd en Europa van de Ottomaanse overheersing heeft gered.

Helaas voor Filips heeft hij zelf nooit kunnen aanschouwen wat de uitkomst is geweest van de vele conflicten die heeft ontketend. Aan de meeste van de oorlogen kwam pas een einde nadat alle betrokkenen al lang overleden waren.

 

Bijnaam / pseudoniem:
El Piadazo (de Vrome)
Functie / titel:
Koning van Spanje, Portugal, Napels en Sicilië en heer der Nederlanden
Plaats geboorte:
Valladolid
Plaats sterven:
San Lorenzo de El Escorial
Sekse:
Man

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0