Henri Poels

Henri Poels was een bevlogen priester die strijd voerde voor de rechten van (katholieke) arbeiders. Dat werd hem niet altijd in dank afgenomen.

Henri (voluit: Henricus Andreas Poels) volgde onderwijs op het katholieke internaat Rolduc. Op 23 jarige leeftijd werd hij ingewijd als priester. Een missiepositie in Uganda moest Henri laten varen, het kerkbestuur besloot dat hij zich beter aan het onderzoek kon wijden. Henricus publiceerde in de eerste jaren van zijn priesterschap een flink aantal artikelen over de Bijbel(geschiedenis). Zijn revisionistische meningen werden hem niet bepaald in dank afgenomen door meer traditionele geestelijken. Henri viel korte tijd uit de gratie en moest simpel parochiewerk gaan doen in Venlo.

Priester met een hart

In 1901 volgde een rehabilitatie: de paus zelf benoemt hem tot lid van de Pauselijke Bijbelcommisie. Maar tijdens zijn verblijf in Venlo was een andere vlam gaan branden. Hier was Henri in directe aanraking gekomen met erbarmelijke omstandigheden waarin arbeiders leefden en werkten. Tijdens de spoorwegstaking van 1903 speelde Henri een belangrijke rol op lokaal niveau. Hij sympatiseerde met de arbeiders, maar niet met het socialisme. Hij haalde de katholieke arbeiders over hun werk weer op te nemen, maar zag tegelijkertijd de noodzaak in van een katholieke vakbond in Nederland, als antwoord op de socialisten. Henri drong aan op snelle verandering, sociale wetgeving en een kerk die midden in de wereld stond. Poels imago als sociaal bewogen progressieveling gaf hem een slechte reputatie met het meer conservatieve kerkbestuur, hoewel veel liberale katholieken zich wel konden vinden in zijn boodschap.

De boeken in

Tussen 1904 en 1910 probeerde Henri nog één keer om carrière te maken in de academische wereld. Hij nam een positie aan in Washington, aan de Catholic University. Zelf ervoer hij het als een ballangschap, een positie die hij met dwang van het kerkbestuur had moeten aannemen door zijn opvattingen. Ook daar bleef Henri tegen het zere been van de kerk stoten, door zijn steun uit te spreken voor de positie dat de Pentateuch, de eerste vijf boeken van de Bijbel, van verschillende schrijvers uit verschillende tijden waren. Volgens de traditionele leer was dat allemaal het werk van Mozes. Henri bleek aan het langste eind te trekken: deze opvattingen zijn inmiddels de consensus onder Bijbelgeleerden.

Katholieken en socialisten

Bij zijn terugkomst in Nederland werd Henri aangesteld als aalmoezenier in de Mijnstreek, wat betekende dat hij de zorg op zich nam van de zieken en armen daar. Twee jaar later zou hij hoofdaalmoezenier worden, een ambt dat hij behield tot 1939. Vanaf het moment van zijn aanstelling was hij druk in de weer met het verbeteren van de levens van arbeiders in Zuid-Limburg. Dit begon met de stichting van de overkoepelende woningbouwvereniging Ons Limburg in 1911, die tot betere huisvesting van arbeiders moest leidden. Daarop volgde een groot aantal gerelateerde initiatieven om de positie van de lagere sociale klassen in Limburg te verbeteren, zoals de Nederlandsche R.K. Mijnwerkersbond. Het katholicisme speelde daarbij voor Henri altijd een belangrijke rol en zijn projecten hadden dan ook een duidelijk katholieke inslag. Toch werden socialistische arbeiders niet geweigerd.

Stoten tegen het zere been

Henri Poels bleef een controversieel figuur, mede door zijn opvattingen over interconfessionele samenwerking. Poels was daar namelijk een groot voorstander van, in ieder geval op gebied van vakbonden, wat hem niet in dank werd afgenomen door meer conservatieve katholieken. Ondanks alle moeite van Poels bleven veel arbeiders onder erbarmelijke omstandigheden wonen en werken. In 1917 gaf Henri zijn 'Noodkist-rede', waarin hij sprak over de uitbuiting en vreselijke woonomstandigheden van de Nederlandse arbeiders en mijnwerkers en opriep tot snelle verandering. In zijn jaren had Poels een vinger in de pap bij een hele rits protesten en stakingen, onderhandelde met vakbonden en werkgevers voor zijn achterban en zorgde voor de nodige wrevel met liberalen en socialisten, die ieder om hun eigen redenen niet bijzonder enthousiast waren over Poels' sterk gemobiliseerde katholieke achterban. Het gevoel was insgelijks. Onder leiding van Poels namen katholieke arbeiders bijvoorbeeld direct actie tegen de dreigende coup van Troelstra.

Voor zijn werk kreeg Henri een hele reeks onderscheidingen en eerbetonen, niet op de minste plaats van de paus zelf. Ook in zijn latere levensjaren bleef Poels actief en sociaal bewogen. In de jaren 1930' was hij een fel criticus van het nieuwe nazistische regime in Duitsland en met name de behandeling van joden, communisten en vakbonden. Dit breidde zich uit tot een vocale afkeer van totalitaire regimes en facisme in het algemeen. Door zijn felle kritiek moest Henri tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchten naar Zwitserland. Pas in 1945 keerde hij terug naar Nederland waar hij twee jaar later, aan het einde van zijn carrière, verder beloond werd met een Eredoctoraat van de Katholieke Economische Hogeschool.

Henri Poels overleed op 7 september 1948 aan de gevolgen van een herseninfarct in het klooster van de Medische Missiezusters in Heerlen.