Leonard Roggeveen

Leonard Roggeveen

Is ‘De ongelooflijke avonturen van Bram Vingerling’ van Leonard Roggeveen uit 1927 een onvergetelijk Haags boek? vraagt journalist Casper Postmaa van Den Haag Centraal zich af. Hij heeft op deze vraag een duidelijk antwoord.

‘Ja, en niet alleen omdat het een buitengewoon leuk en spannend jongensverhaal is over een Haagse jongen die zich met een geheim recept onzichtbaar kan maken, maar ook omdat het een unieke plek in de Nederlandse literatuur in neemt. Die van scharnier tussen Louis Couperus en Harry Mulisch. Toegegeven, het is een conclusie even raadselachtig als Bram Vingerling zelf. Maar toch, in ‘Voer voor psychologen’ legt Mulisch uit dat Bram Vingerling en dus Roggeveen, hem de weg heeft gewezen naar het schrijverschap.’

Grote geleerde

‘Ik identificeerde me met Bram Vingerling, met de grote geleerde die ik wilde worden.’ Later noemt Mulisch in de NRC ‘Bram Vingerling’ zijn beslissende boek. ‘Ik wilde ook scheikundeproeven gaan doen, maar dan moest ik eerst zo’n oud boekje met recepten hebben. Dus ging ik naar de markt om er een te zoeken. Natuurlijk vond ik niets. Ik heb ze later zelf allemaal moeten schrijven, de boekjes die ik toen zocht.‘ Dat is dus duidelijk’, aldus Postmaa, ‘Mulisch eert in ‘Voer voor psychologen’ Roggeveen. Maar hoe zit het met de band tussen Couperus en Roggeveen?’

Dat zit zo. ‘Bram Vingerling woont op de Mauritskade in Den Haag, en als je de plattegrond erbij neemt, kom je uit bij het geboortehuis van Couperus. Voor wie nog twijfelt: Bram Vingerling heeft een hond, Brinio, Couperus had net zo’n hond, met dezelfde naam. Zo is Bram Vingerling de verbindende factor in anderhalve eeuw literatuurgeschiedenis.’Tot zover deze interessante theorie van Casper Postmaa.  

Onderwijzer

Wie was Leonard Roggeveen? Hij was een bekende en bijzondere productieve auteur.  Hij is geboren  op 2 maart 1898 in Schagen in de kop van Noord-Holland. Van 1912 tot 1916 was hij leerling aan de Rijkskweekschool voor onderwijzers in Haarlem. In 1918 behaalde hij de hoofdakte.
Vanaf 1916 werkte hij als onderwijzer in ’s-Gravenzande. Van september 1921 tot februari 1923 was hij onderwijzer in Leiden, daarna tot aan zijn pensionering in 1952 in Den Haag. Vanaf 1941 was hij daar schoolhoofd.

Poppenkast

In zijn jonge jaren was toneelspelen zijn grote hobby. In 1917 richtte hij in ’s-Gravenzande met collega’s de ’s-Gravenzandsche Tooneelclub op. Uit onvrede met de repertoirekeuze sloot hij zich drie jaar later aan bij Die Ghesellen van den Spele, een Haags gezelschap onder leiding van Eduard Veterman. Twee producties en zes maanden later viel dat gezelschap uiteen. Van 1927 tot 1931 hield hij zich bezig met het geven van poppenkastvoorstellingen, waarvoor hij zelf de dialogen schreef. Ook schreef hij in verschillende Nederlandse en Vlaamse tijdschriften, was hij redacteur van verscheidene bladen (waaronder Het Kind en het tweewekelijkse kinderblad Kris Kras) en gespreksleider van het AVRO-jeugd(radio)programma De Schoolbel.

En dan vergeten we bijna het belangrijkste: hij schreef kinder- en jeugdboeken. Een deel van zijn werk gebaseerd op de herinneringen aan zijn jeugd in Schagen.  Hij was een voortreffelijk observator. Hij had een goed oog voor het alledaagse, maar ook voor het aparte. Hij schreef voor kinderen over kinderen: klein, in de lagere schoolleeftijd en HBS’ers. Hij ontwikkelde een beknopte schrijfstijl, gecombineerd met een treffende woordkeus. Bovendien beschikte hij over een fijnzinnig gevoel voor humor. Hij had uitgesproken ideeën over ‘goede’ kinderboeken.

Feuilleton

In 1925 begon hij in de Schager Courant aan een feuilleton getiteld Bram’s Uitvinding, dat in 1926 ook -gedeeltelijk- in de Westlandsche Courant verscheen. Daar was de titel Abrovi. Dat viel collega-onderwijzer, schrijver en samensteller van bloemlezingen voor het Lager Onderwijs F.H.N. Bloemink op en hij bracht Roggeveen in contact met uitgeverij Van Goor, toen nog in Gouda. In 1927 verscheen De ongelooflijke avonturen van Bram Vingerling in boekvorm, een jaar later gevolgd door Het geheim van het oude horloge, dat in 1926 ook als feuilleton in de Schager Courant was verschenen.

Beide boeken maakten Roggeveen bekend in grote kring. Het waren opmerkelijke jongensboeken over mysterieuze zaken, zoals als een drank die onzichtbaar maakt en een geheimzinnige kracht. Roggeveen had altijd veel belangstelling gehad voor de technische vernieuwingen die zich in die tijd snel ontwikkelden. Na de twee jongensboeken verschenen er toneelstukken, boeken over wat hij noemde ‘het gewone jongensleven’ en boeken voor jonge kinderen.

Daantje

In 1931 schreef hij De baard van Daantje. Net als bij de eerdere toneelstukken tekende Roggeveen voor Daantje zelf de plaatjes. De uitgever verwachtte er niet veel van (‘welke kleine kinderen zijn er nou geïnteresseerd in de belevenissen van een oud mannetje?’), maar het boek werd toch een groot succes. De uitgever vroeg Roggeveen een vervolg te schrijven. In totaal verschenen er tien boekjes over Daantje. Daarnaast schreef en tekende Roggeveen op verzoek van de uitgever een boekje voor nog kleinere kinderen over een kabouter, Okkie Pepernoot. Ook die serie, die uiteindelijk uit twaalf boekjes zou bestaan, werd een succes. Voor later uitgegeven boeken tekende Roggeveen ook zelf de plaatjes, zoals de Jan Jaap-serie, de Dierenserie en de Sterreboekjes. De illustraties voor de boekbanden maakte hij ook vaak zelf.

Lezingen en radioprogramma's

Naast lesgeven en schrijven hield Roggeveen lezingen, veelal over kinderboeken. Ook presenteerde hij radioprogramma's voor kinderen, zowel voor als na de tweede wereldoorlog. Na de oorlog was dat De Schoolbel van de AVRO, een programma van een half uur waarin hij praatte met kinderen over actuele en minder actuele zaken. Roggeveen was ook redacteur van het jeugdblad Kris Kras en Het Kind.

In 1952 werd hij vanwege hartklachten afgekeurd. Wel bleef hij boeken schrijven. Op 22  juni 1959 overleed hij in Den Haag op 61-jarige leeftijd.