Ogata Gekko

Ogata Gekko

Van de week bezocht ik in het Japanmuseum SieboldHuis in Leiden de tentoonstelling ‘Ogata Gekko en zijn tijdgenoten’. Ogata Gekko maakte prachtige prenten die doen denken aan de beste striptekenaars van tegenwoordig. Maar dan nog iets specialer. De lijnen zijn vloeiender en de kleuren zachter.

Ik zag mooie dames in gekleurde kimono’s flanerend in parken, natuurlijk af en toe met bloesembomen, maar ook krijgsscenes met woeste strijders. Meestal in triptieken.

Houtsnedes

De prenten waren gemaakt op basis van houtsnedes. Het prentpapier werd op het houtblok – gemaakt door houtsnijders - gelegd en ingekleurd. Voor iedere laag van een prent werd opnieuw een  houtsnede gemaakt. Die houtblokken zijn ook te zien op de tentoonstelling.

Ogata Gekko (1859 - 1 oktober 1920) was een Japanse kunstenaar die vooral bekend was als schilder en ontwerper van ukiyo-e houtsneden. Hij was autodidact, won talrijke nationale en internationale prijzen en was een van de eerste Japanse kunstenaars die een internationaal publiek won.

De Meiji-periode

Gekko groeide op in de tijd dat Japan van een traditionele gesloten maatschappij een moderne samenleving werd -  de Meiji-periode -  die begon in 1868. Het was geboren in de hoofdstad Edo, nu Tokio, en zijn vader verdiende zijn inkomen als vuilnisophaler. Ogata wilde graag kunstenaar worden, maar voor een kunstacademie of leerling bij een gevestigd kunstenaar was niet voldoende geld.

Hij ging dus zelf aan de slag, maakte illustraties voor kranten en ging zijpanelen van riksha’s beschilderen. Ook begon hij prenten te maken die hij in 1885 tentoonstelde in de Painting Appreciation Society, waar hij kennis maakte met de kunstgeleerden Ernest Fenellosa en Okakura Kakuzo.

Chinees-Japanse oorlog

In 1886 produceerde Gekko de prentenserie ‘Gekko’s losse schetsen’. In 1888 trouwde hij met een student, Tai Kiku - zijn tweede huwelijk - en veranderde zijn familienaam in Tai. Hij werd beoordelaar in de Japan Youth Painting Association, die hij in 1891 hielp oprichten. De Eerste Chinees-Japanse Oorlog werd een belangrijk onderwerp. Japans pogingen om meer invloed in Korea te krijgen, leidden in die tijd tot oorlogen met zowel Rusland als China. Gekko maakte in 1894/95 een reeks kleurige triptieken van heldendaden van schietende en sabelzwaaiende militairen.

Gekko’s grote talent was het afbeelden van het alledaagse leven. Hij schonk ook veel aandacht aan het landschap. Zijn vrouwen zijn levensechter, de gezichten wat ronder en minder strak weergegeven dan bij voorgangers.

Rolschilderingen

Bijzonder is ook een aantal rolschilderingen van Gekko. Zoals van een liefdesbrievenverkoper, of een schone dame die op een balkon boven het water zit – en haar weerspiegeling verraadt dat ze, zoals de Japanse folklore wil, eigenlijk een vos is.  

Vanaf de jaren 1890 kreeg Gekko waardering. Hij won een aantal kunstprijzen, zowel nationaal als internationaal. Op de World's Columbian Exposition in Chicago in 1893 won hij een prijs voor ‘Edo's Sanno Festival’, en in 1904 won hij de gouden prijs voor de serie ‘Honderd uitzichten op de berg Fuji’. In 1898 kocht de keizer, keizer Meiji zijn schilderij ‘Nachtelijke aanval op de Soga’.  Zijn werk werd tentoongesteld op de Wereldtentoonstelling in  Parijs in 1900 en op de Japan-Britse tentoonstelling in Londen in 1910.

Waardering

Ofschoon zijn collega prentenmakers – zoals Tsukioka Yoshitoshi, Kobayashi Kiyochika en Toyohara Kunichika, ook te zien op de tentoonstelling -  aanvankelijk meer waardering en roem vergaarden met scherpere contouren en grote, heldere kleurvlakken, kreeg de buitenstaander Gekko, die als autodidact zelf zijn weg had moeten vinden, uiteindelijk de grootste erkenning.