Suster Bertken

Een kluizenares verwacht je niet in het midden van een drukke stad. Toch was dit de plek waar Suster Bertken 57 jaar lang zichzelf opsloot in een kleine ruimte bij de Buurkerk te Utrecht. Hier wijdde zij haar leven  aan goddelijke devotie.

Suster Bertken werd geboren als Berta Jacobs te Utrecht, dochter van kanunnik (katholiek geestelijke van de Domkerk) Jacob van Lichtenberg. Dat een kanunnik buitenechtelijke kinderen had, werd niet als een groot probleem gezien. De Lichtenbergers waren een rijke en machtige familie in het 13e eeuwse Utrecht, waardoor Bertken een klein kapitaal had en een goede opleiding kreeg, zoals Latijn.

Vrijwillige opsluiting
Voordat zij zich op 30-jarige leeftijd liet opsluiten in een cel waarin ze net genoeg ruimte had om te slapen en staan, had ze enkele jaren in een klooster doorgebracht. Ze liet haar cel bij de Buurkerk zelf bouwen van haar lijfrente.  De inkluizigingsplechtigheid werd als een begrafenis gesymboliseerd met het zingen van een dodenmis. Zo werd zij als het ware levend begraven. Via een klein raampje aan de straatkant konden mensen haar om raad vragen. Men veronderstelde  dat zij grote wijsheid bezat omdat zij haar tijd doorbracht met mediteren en het spirituele leven overdenken. Ook werd het raampje gebruikt om eten naar binnen en afval naar buiten te voeren. Via een tweede opening aan de koorkant van de kerk woonde zij de missen bij. In haar kluis legde zij zichzelf strenge leefregels op ter boetedoening. Zo droeg zij een haren kleed op haar naakte huid, was altijd blootsvoets in haar koude cel en at nooit vlees of zuivel.

Een inspirerende vrouw
Haar sterven in 1415 bracht een grote menigte op de been en de klokken van de Domtoren sloegen twee keer; een teken dat er een belangrijk persoon gestorven was. Door haar afkomst en rol als kluizenares had zij de mogelijkheid zich te plaatsen in een wereld waar vrouwen in de middeleeuwen niet voorkwamen: de hogere geestelijkheid. Haar bekendheid zorgde ervoor dat drie drukkers uit Utrecht, Leiden en Antwerpen kort na haar dood in 1514 twee boekjes op haar naam uitbrachten: Het boecxken van dye passie met proza, en het Boeck tracterende van desen punten hyer na bescreven, met gebeden en liederen. Voornamelijk met het laatste boek heeft zij zich gevestigd in de Nederlandse literatuurgeschiedenis. 

Cultureel Nalatenschap
Bertken is nog op verscheidene plaatsen terug te vinden in de stad. Zo is er een beeltenis van haar op een lantaarnpaalconsole op de Maartensbrug, en hangt er sinds 2004 een ‘Bertken-bel’ in de Buurkerk. Op haar voormalige kluis en huidig graf in de Choorstraat is een zwarte herdenkingssteen geplaatst. Ook in de verbeelding komt zij geregeld terug: in 1989 werd er een muziektheaterproductiegemaakt, en  in 2010 een musical over haar leven. De studentenvereniging van Algemene Cultuurwetenschappen draagt ook sinds enkele jaren trots de naam Suster Bertken.

Bijnaam / pseudoniem:
Berta Jacobs
Functie / titel:
kluizenares
Plaats geboorte:
Utrecht
Plaats sterven:
Utrecht (in haar kluis)
Sekse:
Vrouw
Woonplaatsen:
Utrecht

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0