Willem van Oranje

Willem van Oranje zou vereeuwigd worden als de Vader des Vaderlands van de Nederlandste staat. Toch begon zijn leven op minder spectculaire wijze als een jonge edelman in een oude maar niet heel bijzondere adelijke familie. De jonge Willem bleek over de nodige diplomatieke talenten te beschikken die hem op het pad naar grootsheid zetten.

Op 24 april 1533 werden Juliana van Stolberg en Willem de Rijke op Slot Dillenberg verblijdt met hun eerste zoon. Beiden hadden uit vorige huwelijken al kinderen, en het gezin zou nog verrijkt worden met vier broers en zeven dochters. Maar Willem stond als eerste in de lijn om stamhouder te worden van het geslacht Nassau.

Tot zijn elfde jaar bleef Willem op Dillenberg en ontving hij luthers onderwijs onder begeleiding van zijn moeder. Op die leeftijd erfde Willem namelijk het prinsdom Orange van zijn neef, René van Chalon. Hieraan zaten belangrijke privileges vast, waar de familie Nassau veel baat bij zou hebben. Wel moest Willem zich bekeren tot het katholicisme en aan het hof the Brussel gaan wonen. Zijn moeder stemde er mee in, in het belang van de familie.

Willem als jongeman

Zo bracht de jonge Willem een belangrijk deel van zijn jeugd door in de Spaanse Nederlanden en legde hij belangrijke contacten. De jongeman had diplomatieke gaven en wist het vertrouwen te winnen van Karel V. Al snel was Willem één van de belangrijkste edellieden aan het hof. Bij zijn afscheidsrede verscheen de kreupele Karel V steunend op Willem: een teken van zijn belangrijke positie. De jonge Willem in 1551 in het huwelijk met Anna van Egmont, wat zijn banden met de Nederlandse adel verder versterkte.

Filips II, die Karel V opvolgde, waardeerde Willems talenten en probeerde hem aan zich te binden. Willem zat namens Filips aan de onderhandeltafel bij de Vrede van Cateau-Cambrésis in 1559 en leerde zo de grote spelers van de Europese politiek kennen. Filips stelde Willem zelfs aan als stadhouder van Holland, Utrecht en Zeeland.

Breuk

De relatie tussen koning en (adellijke) onderdanen verslechterde echter steeds verder. Filips wilde de centralisatie van het gezag doordrukken, ten koste van lokale privileges en instituten als de Staten Generaal. Bovenal wilde hij van zijn rijk een katholiek rijk maken. Protestanten werden zeer streng vervolgd.

Willem voegde zich bij de Nederlandse adel en probeerde Filips te overtuigen dat zijn maatregelen alleen maar voor meer leed zorgden. Ook de landvoogdes, Margaretha van Parma, probeerde de gemoederen tevergeefs te bedaren. Maar Filips volhardde en de relatie tussen hem en Willem verslechterde aanzienlijk. Ook Willems tweede huwelijk met de lutherse Anna van Saksen viel niet bepaald in goede aarde bij de steng katholieke Spaanse koning. In 1565 hadden Willem en de Nederlandse adel er definitief genoeg van en braken zij met de Spaanse koning. De Nederlandse Opstand was een feit.

Op de vlucht

Willems bezittingen in de Nederlanden werden geconfisqueerd, de hardvochtige hertog van Alva nam het over van de gematigde Margareta van Parma en Willem vluchtte terug naar Dillenberg. Van daar uit richtte hij samen met zijn broers een klein leger op om de Spanjaarden te verdrijven. Samen met hem vochten Nederlandse opstandelingen die bekend stonden onder de spotnaam ‘geuzen’. Na  een enkel succes in de Slag bij Heiligerlee in 1568 volgden vooral verliezen. Willems fortuin was bijna uitgeput en er kwam geen hulp uit Duitsland of van de hugenoten in Frankrijk.

Volksopstand

Pas in 1572 begon het tij enigszins te keren. De hertog van Alva dwong nieuwe belastingen af die tot veel weerstand leidden onder de bevolking. De inname van Den Briel door de watergeuzen was het startsignaal voor de volksopstand waar Willem en zijn broers op hadden gewacht. De strijd werd intenser en feller. Vanuit zowel de Spaanse als de Nederlandse kant werden nogal wat wreedheden begaan. Zo werden er in Roermond met medeweten van Willem twaalf monniken doodgemarteld, wat voor grote opschudding zorgde in Europa. Ondanks de verliezen die de Nederlandse troepen bleven lijden voegden zich steeds meer steden en regio’s bij de prins. De hertog van Alva keerde in 1573 onverrichter zake terug naar Spanje en liet de Nederlanden chaotisch achter.

Tegenstellingen

Buiten een afkeer voor Spanje bleven de tegenstellingen tussen katholieken en protestanten onverminderd groot. Willem probeerde met de Pacificatie van Gent de Nederlandse machten te verenigen. De afgevaardigden konden het wel eens worden over de politieke lijnen, maar de kwestie van vrijheid van geloofsuiting bleef een breekpunt. Willems droom van één verenigd Nederland met godsdienstvrijheid en één politiek leider bleek te hoog gegrepen.

De verschillende gewesten verenigden zich wél in de Unie van Utrecht en de Unie van Atrecht. Ondanks het mislukken van de Pacificatie van Gent bleek Willem op het toppunt van zijn populariteit en macht. Bij zijn intocht in Antwerpen in op 18 september 1577 werd hij als een held ontvangen.

Onafhankelijkheidsoorlog

Filips speelde in 1579 zijn belangrijkste troef: de medogenloze Alexander Farnese, de hertog van Parma. Alexander werd naar de Nederlanden gestuurd als landvoogd met de opdracht de opstand voor eens en altijd de kop in te drukken. Willem wordt een jaar later door de Spaanse koning vogelvrij verklaard en was zijn leven niet meer zeker.

Maar zulk authoritair gedrag valt bepaald niet goed onder Filips overgebleven Nederlandse bondgenoten. Op 26 juli 1581 volgde het Plakaat der Verlatinghe. De Nederlandse gewesten keerden daarmee de Spaanse koning definitief de rug toe en erkennen hem niet meer als vorst. In plaats van een strijd om de restoratie van privileges, werd de Nederlandse opstand een onafhankelijkheidsoorlog. De situatie zag er slecht uit: de hertog van Parma wist veel terrein te winnen, zeker in de zuidelijke Nederlanden. Verscheidene moordaanslagen op Willem volgden, maar mislukten.

Op 10 juli 1584 was het wel raak. Na een lunch te hebben genoten met Rombertus van Uylenburgh in de Prinsenhof te Delft werd Willem op de trap geconfronteerd met Balthasar Gerards, die de prins van korte afstand neerschoot. De Vader des Vaderlands overleed ter plekke, de kogelgaten zijn nog steeds in de muur van het Prinsenhof te zien. Pas in 1648 zouden de onafhankelijke Republiek der Zeven Verenigde Nederland en de Spaanse koning eindelijk vrede sluiten en zou Nederland erkend worden als een onafhankelijke staat.

Bijnaam / pseudoniem:
Willem de Zwijger, Vader des Vaderlands
Functie / titel:
edelman, diplomaat, rebel, Vader des Vaderlands
Geboorte- en sterfdatum:
24 april 1533 / 15 juli 1584
Plaats geboorte:
Slot Dillenburg
Plaats sterven:
Delft
Sekse:
Man
Woonplaatsen:
Brussel, Antwerpen, Delft

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0