Claesplein

Horizontal tabs

Beschrijving

Door zijn ligging op de grens met Henegouwen en Brabant verwierf Lembeek het statuut van vrijstad. Het bezorgde de inwoners van Lembeek tijdens het Ancien Regime heel wat voorrechten. Zo ondermeer vrijstelling van alle tol- en accijnsrechten op goederen die binnen de grenzen van de vrijstad geproduceerd werden. Dank zij deze privileges ontstonden binnen de grenzen van de vrijstad in de 18de eeuw heel wat jeneverstokerijen. De grooste was deze van de familie Claes in het centrum van de gemeente. De familie Claes was oorspronkelijk afkomstig uit het Pajottenland en belandde in de eerste helft van de 17de eeuw in Lembeek.

De oorsprong van de stokerij Claes is onduidelijk. Een briefhoofd van de stokerij uit de tweede helft van de 19de eeuw vermeldt als stichtingsjaar 1680 maar dit wordt vooralsnog niet bevestigd door archiefdocumenten. We kennen wel een zekere Philippe Claes die in 1700 de stokerij "Le Lion Rouge" in Lembeek aankocht. Hij overleed evenwel reeds in 1717 waarna de stokerij in andere handen overging. Vermoedelijk is zijn jongere broer Jean-Baptiste Claes de stichter van de grote stokerij Claes in het centrum van Lembeek in het eerste kwart van de 18de eeuw.

Van diens zoon Philippe weten we dat hij een prominent jeneverstoker was en tevens belangrijke functies bekleedde in de plaatselijke magistratuur. Met het residu van de stookactiviteiten werd een belangrijke veestapel vetgemest. In 1764 bvb. telde men in de stallingen van Claes 72 ossen en 7 paarden.

De hele 18de eeuw floreerde de jeneverindustrie in Lembeek. In 1786 telde men 24 stokerijen met 41 distilleertoestellen.

In 1783 kwam de stokerij in handen van Jean-Baptiste Claes (zoon van Philippe) en kende de stokerij een grote bloei. Tevens maakte Jean-Baptiste dankbaar gebruik van de mogelijkheid om de tijdens de Franse bezetting in beslag genomen kerkgoederen aan te kopen. Het familiefortuin groeide gestadig aan waardoor de familie Claes de status van industriëlen en grootgrondbezitters bereikte. In 1815 werd Jean-Baptiste Claes omschreven als de jeneverstoker met de grootste omzet in België.

In 1817 werd de stokerij overgedragen aan Charles Claes die resoluut de kaart van de industrialisering trok. In 1825 werd een nieuwe stokerij gebouwd die toen al met stoommachines uitgerust was. De Industriële Revolutie ging ook niet aan de Zennevallei voorbij. Grote infrastructuurwerken - het kanaal en de spoorweg – veranderden het landschap op ingrijpende wijze.

In 1840 werd de spoorlijn Brussel-Tubize ingehuldigd. Ter gelegenheid hiervan stapte koning Leopold I in Lembeek af, bezocht de fabrieken Claes en werd ten huize Claes op een banket met 130 genodigden vergast.

Ook nieuwe activiteiten werden ontwikkeld. In 1836 opende Charles Claes een grote suikerbietenfabriek in het centrum van Lembeek. Dat het ondernemersbloed duidelijk in het bloed van de familie zat, bewijst ook François-Alexandre Claes (1791-1845), de jongere broer van Charles. Hij specialiseerde zich in de textielindustrie en verhuisde naar Gent om daar in 1838 één van de belangrijkste vlasspinnerijen op te richten nl. "La Lys". Hij was ook actief in de nationale politiek en werd onder meer senator.

Charles Claes overleed onverwacht in 1847 en liet een indrukwekkende erfenis na die onder meer bijna 1600 ha onroerend goed omvatte waarvan de waarde op meer dan 8 miljoen frank werd geschat. De huidige waarde van dit imperium is nauwelijks in te schatten.

De industriële activiteiten werden verdergezet door zijn twee zonen Paul en Victor Claes. De fabrieken Claes omvatten nagenoeg het hele centrum van de gemeente. Paul Claes was als agronoom ook gepassioneerd door landbouwtechnieken en veeteelt. Hij ontwikkelde zelf verschillende landbouwmachines waarmee hij prijzen behaalde op de wereldtentoonstellingen van Londen en Parijs. In 1853 verwierf hij het kasteel van Lembeek en Lembeekbos. Dank zij een doordachte huwelijkspolitiek was de familie verwant met vooraanstaande adellijke families zoals de familie de Jonghe d'Ardoye, t'Serstevens, enz. Jeneverbaron Paul Claes stond aan het toppunt van zijn macht. En uiteraard hielden zij ook in Lembeek de touwtjes stevig in handen en bezetten er nagenoeg onafgebroken de burgemeesterstoel.

Vanuit zijn nieuwe residentie hield Paul Claes de touwtjes stevig in haden. Als industrieel, grootgrondbezitter en burgemeester van de gemeente had hij veel macht en invloed die niet moest onderdoen voor die van zijn feodale voorgangers. De verhalen over wilde feest- en braspartijen op het kasteel en andere duistere praktijken houden tot op de dag van vandaag hardnekkig stand. De relatie met zijn oudere broer Victor wilde niet echt vlotten en er waren vooral zakelijke meningsverschillen. Victor Claes trok aan het kortste eind, zegde Lembeek vaarwel en trok zich terug op het kasteel van Vinalmont.

In 1865 gebeurde wat niemand ooit voor mogelijk hield. Paul Claes werd aangeklaagd voor geheimstokerij; het was de start van een ophefmakend fraudeproces waarbij Claes het onderspit moest delven. In 1866 werd hij veroordeeld tot een gigantische boete van 322.000 franken, boete die hij zondermeer vereffende om een gevangenisstraf te ontlopen. De stokerij Claes bleef actief tot op het einde van de 19de eeuw maar was na 1866 duidelijk over haar hoogtepunt heen. Paul Claes overleed in 1884 en zijn enige zoon overleed reeds op 32-jarige leeftijd in 1892.

Reeds bij leven had Paul Claes de meeste van zijn eigendommen in Lembeek verkocht. Zijn weduwe woonde tot haar dood in 1900 op het kasteel van Lembeek waarna de resterende eigendommen openbaar verkocht werden. Het hele stokerijcomplex werd in het begin van de 20st eeuw verkocht aan graaf de Lannoy, die grootse stedebouwkundige plannen had met dit voormalige industriële complex. Zijn plan voorzag in de aanleg van twee nieuwe straten met aanpalende bouwgronden en de aanleg van een nieuw marktplein achter de kerk van Lembeek. De werken  - die voltooid waren in 1906 – bepalen in belangrijke mate het huidige uitzicht van het dorpscentrum. In de loop der jaren werd wat nog herinnerde aan de stokerij stukje bij beetje afgebroken of verbouwd. 

Adres

1502 Lembeek, België

Facilities

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0