De moestuin van de Menkemaborg in Uithuizen
Borg is het Groningse woord voor burcht. Het is een versterkt huis zoals een kasteel dat is. De Menkemaborg is een van de prachtige borgen in de provincie Groningen die nog bewaard is gebleven.
De borg werd gebouwd in de veertiende eeuw en is van oorsprong een verdedigbaar ‘steenhuis’ dat in de loop van de eeuwen is vergroot en verfraaid tot het vroeg achttiende-eeuwse barokke huis wat het nu nog is. Van 1682 tot 1902 werd het huis bewoond door leden van de familie Alberda. In 1927 ging de Menkemaborg open als museum. De Menkemaborg wordt omsingeld door grachten. Daartussen liggen bijzondere tuinen.
Reconstructie Hollandse tuin
Allard Alberda, die de Menkemaborg in 1699 erfde, huurde een tuinarchitect in, Allert Meijer, om een nieuwe tuin aan te leggen. Helemaal in de nieuwe stijl die op dat moment in de mode is.
Ten westen van de borg ligt deze formele Hollandse tuin die in de jaren ’20 van de vorige eeuw door ontwerper H. Copijn werd gereconstrueerd naar de situatie van rond 1705, met daarin nog verschillende achttiende-eeuwse bloemen- en plantensoorten. Aan het einde van deze tuin ligt de zonnewijzertuin. Achter de borg ligt een strakke tuinindeling van paden en grasperken. Aan de oostkant van de borg liggen nutstuinen met een fruithof met verschillende oude fruitrassen en een perenberceau.
Het Schathuis
Achter het schathuis, de voormalige boerderij naast de borg, ligt de formele keukentuin met vakken voor groenten en kruiden. Daarnaast is er nog een rozentunnel die in juli prachtig bloeit en is er de grote doolhof waar iedereen in kan (ver)dwalen. Langs de singel bloeien in het voorjaar de stinzenplanten. Rond de buitensingel liggen enkele graslanden die in het bezit zijn van Vereniging Natuurmonumenten.
Vele vrijwilligers
De Menkemaborg heeft vele vrijwilligers. De vriendenclub telt zo’n 950 leden Afiena van Zanten, directeur: “Het lijkt alsof de tuin echt iets betekent voor de mensen hier. Sommigen komen echt dagelijks.”
Het witte kookboekje van de Menkemaborg
Op de Menkemaborg bevindt zich een heel oud wit boekje met recepten. Het in perkament ingebonden handschrift heeft 200 – 300 bladzijden. Het is handgeschreven. De auteur is onbekend, maar het komt wel uit de omgeving van de bewoners van Menkemaborg. Het is een verzameling door de tijd heen van allerlei recepten.
Historicus Redmer Alma: “Je kunt verschillende handschriften zien. Het meeste is geschreven door een vrouwenhand. Sommige kan ik veel beter lezen dan andere. De gerechten worden in een logische volgorde beschreven. Daarna hebben latere eigenaren van het handschrift er andere dingen aan toegevoegd. Dat zijn lekkere dingen, veel fruit. Veel van de dingen die je hier uit de moestuin kunt krijgen. Fruit en groenten en ook vlees en vis wat in de buurt werd gevangen of op de markt werd gekocht. Of door jagers werd aangebracht of door pachters.”
Het kookboek van Occa Ripperda
Historicus Redmer Alma onttrok, een andere Groninger kookboekschrijfster, Occa Ripperda, aan de vergetelheid. Ook haar kookboek laat de eetcultuur van de Groninger borgen zien. Occa Ripperda was een vrouw van het Groninger platteland, opgegroeid in een cultureel ontwikkeld regionaal en internationaal milieu. Zij stond gedurende haar leven in contact met het hofleven van stadhouders, graven en koningen.
Occa Ripperda liet een uniek kookboek na, met 1.080 recepten die zij gedurende haar leven kookte en verzamelde. Het kookboek is enig in zijn soort vanwege de omvang. Het is geschreven in een aangename, persoonlijke stijl en door haar mooie, duidelijke handschrift voor ons goed leesbaar. Anders dan veel andere kookboeken is het geen verzameling overgeschreven standaardrecepten, maar zijn de gerechten daadwerkelijk door haar zelf bereid.
Adellijke keuken
Door haar kookboek leren we de adellijke keuken van de 17de eeuw kennen, die heel anders is dan wat wij ons bij een adellijke maaltijd voorstellen. Het is niet de keuken van een ivoren toren, met bepruikte heren in kniekousen die hun Franse pronkgerechten eten. De recepten van Occa staan dichtbij eigen huis en tuin. Er wordt vers en vooral met smaak gekookt. Groenten en fruit uit eigen tuin, vers vlees en vis, in combinatie met exotische specerijen leveren een verrassend breed smaakpalet op. Wie haar gerechten proeft, kan niet geloven dat dat op Groninger tafels stond.
In het op het borgterrein gelegen Schathuis is een restaurant gevestigd.
Voor een bezoek aan de borg dient online gereserveerd te worden. De tuin kun je zo bezoeken. Je koopt daartoe een tuinkaartje bij de kaartverkoop.
Luister ook naar de podcast van sKBL, met daarin een interview van Josephine Rombouts met directeur Afiena van Zanten en historicus Redmer Alma.
https://www.skbl.nl/6-de-moestuin-van-de-menkemaborg-in-uithuizen-groningen/
https://www.visitgroningen.nl/nl/locaties/1324320083/menkemaborg-1
