In Landgoed Clingendael bevindt zich de grootste Japanse tuin in Nederland met een oppervlakte van 6800 m². Sinds 2001 is de tuin een rijksmonument. In 2008 is het paviljoen opgeknapt. De schuifpanelen, de shojis, waren in de oorlog verloren gegaan en zijn nu in Japan bijgemaakt. Ook is het rieten dak opgeknapt en zijn de twee bruggetjes vervangen door de zgn. aardbrug of dobashi. Tuinarchitect Saburō Sone is door de gemeente uitgenodigd om te snoeien.
In 2013 werd op 27 april het 100-jarig bestaan van de tuin gevierd met een Japans festival. Er was een klein festival en was er een Kagami-Biraki. Dat laatste houdt in het traditioneel stukslaan van een vat sake, Japanse rijstewijn en werd gedaan door oud-politica Erica Terpstra en wat andere betrokkenen.
De tuin is vanwege de lentebloesem in de lente op haar mooist, maar ook in de herfst heeft de tuin een eigen charme. De tuin is momenteel, na de voorjaarsopening, weer gesloten, maar deze herfst zal de tuin van 14 tot en met 27 oktober te bezichtigen zijn.
Freule Daisy
De Japanse Tuin is in het begin van de 20e eeuw aangelegd door de toenmalige eigenaresse van het landgoed Clingendael, Marguerite M. Baronesse van Brienen (1871-1939), ook wel freule Daisy genoemd. Per schip heeft zij een of meer reizen gemaakt naar Japan. Zij heeft toen enkele lantaarns, een watervat, beeldjes, de bruggetjes en misschien het paviljoen naar Nederland verscheept. De oorspronkelijke aanleg met de grillig gevormde vijver, het slingenrende watertje, de kronkelende paden en de overal aanwezige stenen is vrijwel ongeschonden bewaard gebleven. Het is de enige Japanse tuin in Nederland en heeft daarom een hoge historische waarde.
Shinto
De belangstelling in Europa en Amerika voor Japanse tuinen ontstond toen Japan, een immens eilandenrijk, na ruim twee eeuwen van vrijwel volledig isolement omstreeks het jaar 1860 haar grenzen openstelde. Gedurende de ontwikkeling van Japan tot eenheidsstaat had Jpan grote invloeden ondergaan van de Chinese cultuur, de Chinese levensfilosofie, en van het Boeddhisme. Japan zelf kende reeds eeuwenlang een in de natuur gewortelde, animistische vorm van rfeligie, het Shinto (‘de weg der goden’) dat aan alles een ‘ziel’ toekent. De perioden van isolement, het eigen volkskarakter en al deze invloeden tezamen waren oorzaak van een unieke en zeer eigen vorm van kunstzinnigheid waarvan de Japanse tuinkunst een voorbeeld is.
Wachthuisje
Op haar reizen door Japan heeft freule Daisy gepoogd het karakter, de ‘ziel’ van de Japanse Tuin te doorgronden. Zij heeft daaraan vervolgens een eigen invulling weten te geven. De tuin heeft een heel eigen en verrassende sfeer, mede veroorzaakt door de schitterende moslaag. Die bijzondere sfeer begint al bij het bamboe toegangspoortje en het rietgedekte huisje met een bankje, waarnaast zich een compositie bevindt van een lantaarn, een watervat en stenen. Dit zogenaamde wachthuisje, machiai, was van oorsprong onderdeel van een theetuin, hier is het meer een rusthuisje.
Langstaartige schildpad
De tuin bevat veel stenen lantaarns, met een grote variatie aan vormen. Vroeger waren deze alleen te vinden bij tempels. Toen vanaf cica 1600 de theetuin in Japan tot ontwikkeling kwam, vormdem lantaarns daarin een onmisbaar element. Later werden zij algemeen als tuinornament toegpast. Op enkele lantaarns is aan de voet een afbeelding van Boeddha te zien. Ook zijn er lantaarns met erop de afbeelding van een hert. Het hert is een heilig dier en is symbool voor een lang leven. In het Verre Oosten wordt een lang leven zeer op prijs gesteld, want symbolen voor een lang leven zijn er te over. Zo is er de langstaartige schildpad (lang leven), die hier is terug te vinden in de vorm van het eiland in de vijver. De kop en de poten in de vorm van stenen, zijn goed te onderscheiden. Ook de kraanvogel staat voor een lang leven, maar ook voor geluk, zoals de ooievaar in het wapenschild van Den Haag. Er is in de tuin een steenzetting die de kraanvogel symboliseert.
Rood bruggetje
Op de voet van een lantaarn in waaiervorm is een vis waar te nemen. Het zou een karper kunnen zijn, symbool voor moed en doorzettingsvermogen. Het zou ook een tai-vis kunnen zijn, symbool voor voorspoed en het houdt ook ziekte en boze geesten weg. Het kleine beeldje achterin de tuin is de afbeelding van de Boeddhistische heilige Jizo, beschermer van de kinderen. Het rood van de bruggetjes is symbolisch voor vreugde, maar rood weert ook boze geesten af. Ook al is Japan een modern land, men blijft een sympathieke trouw aan oude overleveringen behouden.
Paviljoen
Ook de twee watervallen, een met vier afbeeldingen van Boeddha’s, de ander in de vorm van een lotusbloem, zijn opvallende tuinornamenten. Van Oorsprong was het doel ervan water met de bamboe lepel er uit te scheppen om handen en mond te reinigen, want rituele reinheid is het hoogste gebod van de Shinto-leer. In het tempeltje hoort een Boeddhabeeld te staan, het beeldje dat er nu staat is een tijdelijke vervanger. Het meest in het oog vallend is het fraaie paviljoen, een populaire plek om van daaruit de tuin te bewonderen. Nog goed zijn de sleuven te zien voor de schuifpanelen die erin horen en die teruggeplaatst gaan worden. Het paviljoen is ook geschikt om er een theeceremonie te houden. Het erfgoed van freule Daisy is er nu voor de bezoekers van de Japanse tuin, een wonder van door de mens gecomponeerde natuur, een plaats van serene rust en bezinning.
Clingendael
Clingendael verwijst naar het dal tussen de duinen (clinge). Al in de 16e eeuw wordt het landgoed Clingendael genoemd. U vindt er mooie gebouwen en tuinen met indrukwekkende boomgroepen en spiegelende waterpartijen. De tuinkunst van 1818 is nog steeds zichtbaar in het landgoed.
De hoofdingang is aan de Wassenaarseweg. Daar is een onbewaakte fietsenstalling. Het parkeren van auto’s is op dit landgoed niet toegestaan. Rondom het landgoed kunt u wel parkeren.
Het landgoed Clingendael is goed bereikbaar per openbaar vervoer. Bus 18 en 23.
met dank aan: www.deoud-hagenaar.nl
