Landgoed Elswout

Horizontal tabs

Beschrijving

Elswout is een buitenplaats in het Kennemer duingebied bij Overveen en maakt deel uit van een
lange strook historische buitenplaatsen langs de kust waarvan er nog verschillende te zien zijn.
Deze buitenplaatsen werden gesticht door rijke notabelen en gebruikt als zomers buitenverblijf.
Op Elswout ontstond een bijzonder landschap met vlak land rond het buitenhuis en glooiende duinen aan de randen van het gebied.

Kennemerland werd ook wel een Amsterdams Arcadia genoemd toen het in de 19e eeuw
uitgroeide tot het gebied waar de rijkste notabelen hun buitenhuizen bouwden.
Elswout vormt met zijn gestileerde tuinen de overgang van stad naar duingebied en is open voor
publiek. Deze buitenplaats, die zich uitstrekte tot aan het strand, vormt nog steeds een
aaneengesloten gebied met veel wandel- en fietsroutes. Op het terrein staan naast het buitenhuis, een oranjerie waar feesten georganiseerd worden, een poortgebouw en een koetshuis waar een poppentheater in gevestigd is. In de directe omgeving zijn verschillende gebouwen te zien die met Elswout verbonden waren.

Eerste poging

Veel van de Kennemer buitenplaatsen zijn gebouwd op de plaats van een oude boerderij of
hofstede. Elswout is daarop een uitzondering. De grond voor de buitenplaats werd in 1633 gekocht
door een Vlaming, de heer Molijn. Hij begon met het afgraven van de duinen om een deel van het
zand te verkopen, maar hij gebruikte ook een deel om zijn toekomstige woning op een verhoogd
stuk land te kunnen bouwen. Het ontwerp van het buitenhuis wordt door verschillende historici
toegekend aan Jacob van Campen maar daarvoor is geen sluitend bewijs. Door tegenvallende
handel was de heer Molijn al in 1654 genoodzaakt de grond en het nog maar half afgebouwde huis
te verkopen aan de heer Marcelis die grote stukken land aan het bezit toevoegde.

Marcelis heeft vrijwel zeker een andere architect aangesteld om vermoedelijk rond 1660 het huis met vierkant grondvlak en een centrale binnenplaats af te bouwen. Sommige bronnen wijzen op de hand van
Philips Vingboons maar ook daar is geen sluitend bewijs voor. Uit de tijd van Marcelis zijn alleen
de op het terrein gebouwde boerderij en de paardenstallen bewaard gebleven. Het poortgebouw
aan de Elswoutslaan, dat ook bewaard is gebleven, is zeer waarschijnlijk aan het einde van de
17de eeuw gebouwd.

Goden en boerderijtjes

Het buitenhuis bleef ongewijzigd tot het in 1781 in handen kwam van de heer Boreel, die het huis
liet moderniseren. De gevel werd bepleisterd en de ramen werden vergroot en voorzien van empire
vensters. Het oude bordes maakte plaats voor een uitnodigende trap. De geometrische tuinen
werden gemoderniseerd naar een ontwerp van Johan Georg Michael in Engelse landschapsstijl.
Bijzondere elementen in de tuin waren een Zwitserse brug, een bos-spelonk, een arcadische
godentempel en een schot beschilderd met een boerenhuis.

Op prenten die in die tijd van Elswout verschenen in Amsterdamse galerieën werd het landschap van Elswout verheerlijkt. In het onderschrift werd een ideologische strijd gevoerd tussen de oude geometrische tuinen en de nieuwe landschapsstijl. De landschapsstijl werd beschreven met woorden als ʻvrijheidʼ en ʻschilderachtigheidʻ daar waar de geometrische tuin wordt bestempeld als ʻstijfʼ.

Overnieuw

Elswout werd vooral in de laatste jaren van de Boreels slecht onderhouden maar de vervallen staat
waarin Willem Borski l het huis aantreft is voor hem geen bezwaar om de buitenplaats in 1805 te
kopen. Het zou toch te klein zijn voor zijn grote gezin en een verbouwing was onvermijdelijk. Er
werd een extra verdieping op het bestaande hoofdgebouw gebouwd waarbij de dakterrassen bij
het interieur werden getrokken. Zijn zoon Willem Borski ll was de eerste die ook ʻs winters op Elswout woonde. Hij kon door steeds beter lopende zaken twee grote stukken duin aankopen die tot aan het stand reikten.

Toen de buitenplaats in 1881 in handen kwam van Willem Borski lll werd het huis opnieuw
verbouwd maar al snel bleek de constructie dit niet aan te kunnen. Het huis zakte gedeeltelijk in
elkaar en moest worden gesloopt. Het ontwerp van een nieuw huis werd gegund aan de architect
C. Muysken en was gebaseerd op de 16de eeuwse Italiaanse villa cultuur. Willem Borski lll
bestierde de bouw door middel van briefwisselingen met zijn rentmeester vanuit Cannes waar hij
vanwege het gunstige klimaat en zijn slechte gezondheid woonde. Toen hij onverwachts stierf was
de bouw van het huis pas net begonnen. Alleen de gevels stonden overeind maar de vloeren en
het dak ontbraken.

Eind in zicht?

Elswout kwam in het bezit van zijn zus Johanna Jacoba van Vliet-Borski die in
het naastgelegen buitenhuis Duinlust woonde. Het half afgebouwde huis was niet geliefd bij de familie. Er werden gordijnen op de ramen geschilderd om de schijn van bewoning voor de buitenwereld hoog te houden. Het huis bleef leeg tot de Duitsers er in 1940 vloeren in maakten en een dak op zetten om er een radio-telegrafisch centrum te kunnen vestigen.

In die staat was het huis begin 21e eeuw nog. Tot het erfpacht in 2005 werd verleend aan een
vastgoed ontwikkelaar die, met de originele bouwtekeningen in de hand het huis af wilde bouwen
zoals Willem Borski lll het gewild zou hebben. Er zijn inmiddels verschillende delen afgebouwd, waaronder het monumentale trappen huis in een door een daklicht beschenen vide waarin veertien kolommen geplaatst zijn bekleed met een bijzonder soort rood marmer dat alleen in een steengroeve in China nog te vinden was. Na 5 jaar is de bouw in 2010 stil komen te liggen door gebrek aan investeerders.

Adres

Elswoutlaan 12 a
2051 AE Overveen

Openingstijden

Park Elswout is dagelijks geopend en gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang. De Orangerie in het park is op zondag geopend voor het publiek.

Telefoonnummer

023 524 26 39

Facilities

  •  
  •  

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0