Inleiding
De neo-gotische rooms-katholieke KRUISBASILIEK, St. Gregorius, is in 1901 gebouwd naar een ontwerp van de architect W. te Riele Gzn.. In de westgevel van de kerk zijn de namen ingekrast van degenen die destijds de bouw van de kerk mede hebben gefinancierd. Het interieur van de kerk is in de jaren vijftig gerestaureerd waarbij de oorspronkelijke muurschilderingen zijn verwijderd en de muren en pijlers van een witte pleisterlaag zijn voorzien. De glas-in-loodvensters in het koor zijn vervaardigd door het atelier F.
Nicolaas en Zonen. Het grote gebrandschilderde glas-in-loodraam boven de ingang (1928) is van de hand van Jos ten Horn. Het oorspronkelijke hoofdaltaar en het Maria-altaar uit het atelier van F.W. Mengelberg zijn nog in de kerk aanwezig, evenals de op linnen geschilderde staties van Bach (1906) en enige gepolychromeerde beelden van Gustaf Kalkar (jaren dertig). De koperen altaardeuren, kandelaars en borden (1934) zijn afkomstig van het atelier Brom uit Utrecht. Het laatgotische zandstenen doopvont (nu wijwaterbak) dateert waarschijnlijk uit de vijftiende eeuw en is afkomstig uit de Grote kerk op het kerkplein. De kerk staat in het centrum van Almelo met de voorgevel (Z) aan de Boddenstraat. De naastgelegen pastorie (W) dateert uit 1864 en is door de vele wijzigingen voor de bescherming van ondergeschikt belang.
Omschrijving
Driebeukige kruisbasiliek van acht traveeën met een vijfzijdig gesloten koor en transept en een toren tussen vijfzijdige kapellen tegen de voorgevel (Z).
De samengestelde zadel-schilddaken en lessenaardaken, de ingesnoerde achtkantige spits van de toren en de smalle spits van het vieringstorentje zijn gedekt met leien in Maasdekking. De sacristie tegen de westgevel heeft een zadeldak. De in bruine baksteen opgetrokken gevels zijn tussen de spitsboogvensters geleed door steunberen die boven de lage zijbeuken alternerend overgaan in luchtbogen. De vensters hebben een bakstenen tracering en zijn alle bezet met glas-in-loodramen. De vier bouwlagen van de toren worden telkens door een uitkragende natuurstenen cordonlijst afgesloten. De hoofdentree tot de kerk bevindt zich op de begane grond in de voorgevel (Z) van de toren. De twee dubbele opgeklampte deuren met grote siersmeedijzeren gehengen zijn gevat binnen een zandstenen lijst. Boven de ingang een beeld van Gregorius tussen spaarvelden met een gemetselde tracering van gelebaksteen onder spitsbogen. In de tweede laag spitsboogvensters, in de derde laag spaarvelden met uitgemetselde bakstenen tracering onder dubbele segmentbogen en in de vierde spitsboogvensters. Op de achtzijdige lantaarn onder de spits aan vier zijden wijzerplaten. In de dakschilden van de kerk en de spits van de toren kleine kajuitjesonder schilddakjes. De kerk heeft inwendig wit gepleisterde wanden en spitsbogen onder een gepleisterd kruisribgewelf. De vensters in de lichtbeuken zijn aan de onderzijde voorzien van een uitgemetseld spitsboogfries. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, Asten, 1926. No. 910. Trommelspeelwerk van B. Eijsbouts, Asten, 1926. No. 910.
Waardering
Neo-gotische kruisbasiliek van cultuur-, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang
- als exponent van de hausse in de bouw van katholieke kerken na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853, die in Twente lang heeft doorgewerkt
- vanwege de neo-gotische bouwstijl die kenmerkend is voor het vroege werk van W. te Riele Gzn. en voor de katholieke kerkenbouw in de tweede helft van de negentiende eeuw
- vanwege de gave interieuronderdelen
- vanwege de beeldbepalende situering in het centrum van Almelo
- vanwege de uitwendige gaafheid
De R.K. St.-Georgiuskerk (Boddenstraat 78) is een neogotische kruisbasiliek met driezijdig gesloten koor en transeptarmen, een dakruiter op de viering en een forse zuidtoren van vier geledingen met ingesnoerde achtkante naaldspits. De kerk en de naast het koor geplaatste neogotische sacristie werden in 1901-'02 gebouwd naar ontwerp van W. te Riele. Ze vervingen een kerk uit 1784. In het met kruisribgewelven overdekte interieur staat een gotische doopvont afkomstig uit de Herv. kerk. De pastorie (Boddenstraat 76) werd in 1900 in eclectische stijl gebouwd.
