Cultuur & Europa (24) – Hilde Teuchies

Europa moet doelbewust worden

Culturele mobiliteit, culturele creatie en culturele participatie zijn essentiële onderdelen van een gezonde samenleving. Op Europees niveau zijn het krachtige hefbomen voor de groei van een Europese burgerzin en voor het stimuleren van sociale en culturele competenties.

Om een gezonde culturele diversiteit en een levendig klimaat voor de kunsten te creëren op Europees niveau is een heldere taakverdeling nodig tussen de verschillende beleidsniveaus (regionaal, nationaal, Europees).

Verdrag van Amsterdam

Voor elk van die niveaus is een belangrijke taak weggelegd om te zorgen voor een gunstige cultuurpolitiek omkadering van de cultuur- en kunstensector binnen Europa.

De competentieverdeling tussen Europees en nationaal niveau is op dit ogenblik niet duidelijk. Een groot deel van de Europese lidstaten is als de dood voor Europese inmenging in hun cultuurbeleid. Tegelijk ontwikkelt Europa een aantal initiatieven op het vlak van cultuur die niet altijd coherent zijn.

De EU beschikt hiervoor over een artikel  (Art. 151 van het Verdrag van Amsterdam) dat een wettelijke basis vormt voor de Europese instellingen om een aantal activiteiten te ontwikkelen die zich afspelen op het culturele terrein. Van een coherent beleid is echter lang geen sprake. Toch is ook een supranationale beleidsomkadering voor cultuur erg nodig.

Daar wringt het schoentje

Als we het regionale niveau even ter zijde laten, hoe zou een duidelijke verdeling van de bevoegdheden tussen nationaal en Europees niveau er uit kunnen zien, uitgaande van de mogelijkheden die Artikel 151 biedt?

Het zwaartepunt dient inderdaad op het nationale niveau te liggen. De rol van de lidstaten is om voor een evenwichtig cultuurbeleid te zorgen dat de levendigheid en de weerbaarheid van de kunstensector moet garanderen, met respect voor het historische en toekomstige erfgoed.

Dat cultuurbeleid moet zich echter bewust situeren in de politieke, economische en sociale Europese context (en daar wringt nu nog vaak het schoentje). Het moet met andere woorden Europese grensoverschrijdende , multilaterale samenwerking in alle gebieden van de kunst (van opleiding tot productie tot spreiding)  stimuleren én ondersteunen.

Standards of good practice

Toch kan er en moet er op Europees niveau ook doelbewust beleid gevoerd worden in culturele zaken. De Europese Unie kan dit doen op drie verschillende terreinen.

Ten eerste: ze kan zich toeleggen op het uit de weg ruimen van obstakels die Europese culturele samenwerking in de weg staan (zoals bijvoorbeeld het gebrek aan een coherente sociale wetgeving, aangepaste taxatie in de verschillende lidstaten, ongelijke kansen in mobiliteit van kunstenaars en hun kunstwerken).

In de tweede plaats plaats kan ze ook ijveren voor een zo groot mogelijk evenwicht tussen het cultuurbeleid van de verschillende lidstaten, zodat kunstenaars en professionelen in heel de EU zoveel mogelijk gelijke kansen krijgen om opgeleid te worden, te creëren en hun werken te tonen en te verspreiden.

Cultuurparticipatie moet een aandachtspunt worden voor cultuurbeleid in alle lidstaten. De EU heeft geen rechtstreekse bemoeienis met het cultuurbeleid van de lidstaten (subsidiariteitsregel)  maar kan wel stimulerend te werk gaan. Bij voorbeeld door een aantal ‘standards of good practice’ uit te werken en in die zin aanbevelingen te doen.

Ten slotte kan de EU actieve impulsen geven aan de grensoverschrijdende culturele samenwerking in Europa en hierbij de initiatieven op dit vlak, ontwikkeld door de verschillende lidstaten, ondersteunen of aanvullen.

Hoe kan de Europese Unie concreet te werk gaan?

Ten eerste moet zij het Artikel 151 van het Verdrag van Amsterdam effectief toepassen, met uitzondering van § 5 dat gaat over de unanimiteit van besluitvorming.  Dit moet woorden vervangen door besluitvorming op basis van gekwalificeerde meerderheid.

Zo zegt § 4 van Artikel 151 dat Europa bij zijn regelgeving rekening moet houden met de impact hiervan op de culturele sector. Een ernstige toepassing van dit artikel zou Europa verplichten om een soort van cultuurimpact-onderzoek te doen bij elk van zijn wetten en reglementen en te kijken of er voor de culturele sector geen uitzonderingsmaatregelen moeten worden genomen. Dit gebeurt tot nu toe niet of nauwelijks.

Mobiliteit  

Verder zijn er ook de bestaande culturele ondersteuningsprogramma’s. Zolang op het niveau van de lidstaten onvoldoende – en op een zeer ongelijke – manier stimulansen en ondersteuning wordt gegeven aan grensoverschrijdende culturele samenwerking, moet de Europese Unie extra steun geven.

Zij zou zich hierbij voornamelijk moeten concentreren op de ondersteuning van die initiatieven die de mobiliteit en de samenwerking binnen de culturele sector bevorderen, met name de Europese culturele netwerken en meerjarige samenwerkingsverbanden.

Middellandse Zeegebied

Zij moet hierbij ( via positieve discriminatie)  speciale aandacht geven aan de nieuwe lidstaten én aan de Europese buren in het Oosten en in het Zuiden (het Middellandse Zeegebied). Om deze programma’s enig effect te laten sorteren moeten zij echter beschikken over een breder financieel kader dan dat tot nog toe het geval was.

Ten derde kan de rol van cultuur in de Structurele Fondsen worden versterkt. De Europese Unie kan er voor zorgen dat cultuur een volwaardige plaats krijgt in de programma’s die tot doel hebben het evenwicht tussen de regio’s in Europa te versterken, met name de ERDF (Europees Regionaal Ontwikkelingsfonds ) en de ESF (Europees Sociaal Fonds).

Met name voor de nieuwe lidstaten dient er binnen deze fondsen ruimte gecreëerd te worden voor culturele initiatieven.

Ten slotte kan de Europese Unie een belangrijke rol spelen door de eigenheid en het belang van de culturele rijkdommen en activiteiten te onderlijnen en te steunen tijdens de internationale handelsnegotiaties.

Hilde Teuchies is verantwoordelijk voor internationale relaties bij het Victoria Productiehuis in Gent. Daarnaast is zij een onafhankelijk cultureel expert. Zij was coördinator van de Informal European Theatre Meeting (IETM)  en is medeoprichter van het European Forum for the Arts and Heritage (EFAH).       

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0