De wereld van de Amsterdamse kunstenaar, 76 - Gijs Assmann
De wereld van de Amsterdamse kunstenaar, 76 - Gijs Assmann
Een drietal kunstenaars: Gijs Assmann, Jonat Deelstra en Rinke Nijburg deed in de wintermaanden van 2021 mee aan een tentoonstelling in de GoMulan Galerie met de titel ‘Rituelen & Bezweringen’. Deze kunstenaars namen de mens onder de loep die door allerlei rituelen als individu en als sociaal dier probeert te overleven.
Gijs Assmann toonde sculpturen en tekeningen uit de periode 2017-2020 die refereren aan de menselijke emoties, geboorte, dood en vergankelijkheid, de facts of life. Ik zie de maagd Maria vormgegeven in gelaagde glassculpturen, een aluminium ballon op een Brodie, een hard stalen Engelse legerhelm uit de Tweede Wereldoorlog, en daarnaast diverse tekeningen en collages met erotiek, seksualiteit, liefde en hoop als onderwerp.
Niet loodrecht uit de hemel
Op een maartse vrijdagmiddag spreek ik de maker te midden van zijn werken in de galerie. Gijs Assmann is een veelzijdig kunstenaar die werkt met uiteenlopende materialen als brons, aluminium, tin, hout, textiel, keramiek en glas in zijn sculpturen installaties. Acrylverf, aquarel, potlood en pen vormen de basis voor zijn tekeningen en collages.
Kunst ontstaat niet zomaar, zegt hij. Er is altijd een traditie waartoe je je verhoudt en die de werken extra betekenis geeft. Hij kan zich daarom heel goed vinden in deze tentoonstelling. Gijs Assmann: “Ik volg dus niet Rudi Fuchs’ adagium dat een geniaal werk loodrecht uit de hemel komt vallen, alsof het helemaal op zichzelf kan staan, zonder voorgeschiedenis of herkomst. Ik wil in mijn werk juist getuigen van mijn plaats in tradities.”
Frater Wim
Hij houdt zich bezig met de grote thema’s van het leven. “Geloof, hoop, liefde, angst voor de dood. Dat is ook een cliché. Hoe verhoudt je je daarmee waarachtig, doe je recht aan het onderwerp? Je kunt een groot rood hart tekenen, maar dat is me te simpel.”
Een paar jaar geleden – na een zware operatie – leek de urgentie voor het maken van nieuw werk weg. Een vriendin opperde een werkperiode als artist in residence in het gastatelier van Kloosterhotel ZIN in Vught, waar hij weer op gang kon komen. Hij ging erheen. “Daar zat frater Wim. Hij had dezelfde (katholieke) geloofsachtergrond, als ik. Met hem kon ik goed praten. Ik kom zelf oorspronkelijk uit West-Brabant waar het Zeeuwse calvinisme zijn schaduw vooruit werpt op het katholieke zuiden. In Vught was het zo veel ontspannener en aardser. Dat leverde een andere, lichtere ernst op met meer plaats voor twijfel. ‘Hiernamaals?’ ‘God? Ik weet het ook niet, zei frater Wim.”
Ouders
Assmanns moeder had een katholieke vader en een gereformeerde moeder. “Mijn vader was in zijn werkzame leven patholoog-anatoom met een obsessieve belangstelling voor de holocaust. Afkomst is vormend. De vraag naar het grote kwaad, een moreel kompas en aandacht voor eigen geestelijk leven heeft mij voor groot deel beïnvloed.”
Gijs maakte een selectie uit de bibliotheek van zijn vader en reproduceerde de afbeeldingen in een boek met de titel ‘Pathologist’. Daarin zijn foto’s te zien zonder verdere uitleg of commentaar. “In zekere zin praat ik in mijn werk met mijn vader. De vormgever heeft de beelden met 100% zilver inkt laten drukken. Het is daardoor alsof je naar een fotonegatief kijkt. Zo word je gedwongen opnieuw scherp te stellen en waar te nemen.”
Zijn vrouw/vriendin merkte ooit op: ‘waarom hebben kunstenaars – ook jij - zo vaak een fascinatie voor het zwartgallige, lelijke en vieze?’ “Het is voor mij een kwestie van willen begrijpen, doorzoeken. De poort waardoor je mijn werk betreedt staat wijd open en de drempel is laag maar als je binnen bent zal je dingen over mij en jezelf zien die je misschien liever niet had geweten.”
Sleutelwerk
Daarmee zijn meteen bij zijn sleutelwerk beland. Dat ontstond door zijn vrouw. “Elf jaar geleden leerde ik haar kennen. Ik was 44. Zij is mijn grote liefde. Ik stuurde haar een zelfgemaakte verjaardagskaart met achterop een tekst.” Hij laat die eerste kaart zien. Ik zie een grote banaan en een heleboel hartjes. De volgende dag stuurde hij weer een kaart, ook in collagevorm, en daarna ging het door, elke dag één, tot op de dag van vandaag.
Het is een (visuele) liefdesbrief en een soort bezwering. “Een collega zei: het is een schreeuw om aandacht, niet alleen bedoeld als aandacht voor je vriendin. Het is een kenbaar maken van je aanwezigheid.” Er is een boek van gemaakt en er is een tentoonstelling over geweest. Zijn vrouw heeft de selectie van het boek ‘for H.’ gedaan, 320 afbeeldingen. In het museum, het Stedelijk Museum Schiedam, was er in ‘voor H.’ een selectie van 1.000 collages te zien.
Zoekend en niet stijlvast
Het is overigens oorspronkelijk nooit bedoeld geweest als beeldende kunst. Het is voor hem een dagelijks ritueel, het eerste waar hij de dag mee begint. Soms is het zo klaar, soms is het echt zwoegen. Het maken van de collages heeft een ander soort urgentie en geeft hem een ander soort vrijheid. “Veelkantig, ernstig, soms lekker lullig en soms weer liefdevol en troostrijk. De collages nemen de rol die vroeger een schetsboek voor mij had: een plek om ideeën te ordenen en dagelijkse gedachten (visueel) noteren. Om die reden zijn de collages de laatste jaren een steeds belangrijkere basis voor mijn tekeningen, sculpturen en beelden in de openbare ruimte.”
In het boek zit alles verpakt wat hij hoopt dat hij kan. “Het is een poging me op een praktische en directe wijze te verhouden tot de grote thema’s. Ik wil geen abstracte begrippen in beelden. Het is zoekend en niet stijlvast. Er zijn inconsequenties, ik werk niet vanuit zekerheid, maar vanuit een vraag. Ik ben geen allesweter, sta niet boven, maar naast de kijker.”
Pendulum
Assmann kreeg in 2018 – na een competitie - de eervolle opdracht een werk voor het nieuwe hoofdkantoor van het European Medicines Agency (EMA) op de Zuidas in Amsterdam te maken. Hij legde het verantwoordelijke comité achttien mogelijke schetsen voor een sculptuur voor en uiteindelijk werd gekozen voor een slingerende lijn, gebaseerd op een doodle tekeningetje. Een van de mensen in het comité herkende de ruimtelijke structuur van eiwitmoleculen in de windingen van het ontwerp. Mooi passend bij het inhoudelijk werk van de EMA. Een gieterij in Pirna, Duitsland, zorgde voor de realisering van het glanzende werk, ‘Pendulum’ in roestvrij staal, negen meter hoog. Assmann: “Het doet denken aan een ballerina, moeiteloos op één been balancerend.”
Het kunstleven
Wat is zijn ervaring met het kunstleven? “Ik heb het mooiste vak ter wereld. Maar het is niet gemakkelijk. Kunstenaarschap is een vak, niet alleen een spirituele roeping. Een eenmansbedrijf is zwaar. Daarnaast is het je verhouden tot de grote vragen van het leven complex. Je moet het leven recht in de ogen kijken en daarover getuigen.”
Maar alles afwegend is het vooral leuk. “Ik werk met bijzondere mensen, doe leuke projecten en kom op wonderlijke plekken. En dat deel ik. Ik ben ook leraar in het kunstonderwijs aan de Base for Experiment, Art and Research (BEAR) Fine Art in Arnhem en de Master Contextual Design aan de Design Academy Eindhoven. Dat is ook heel bijzonder. Alles bij elkaar een heel gevarieerd en rijk leven.”
Tot slot, heeft hij een mooi filosofisch slot? Dat heeft hij. “Ik ben opgeleid in een tijd dat stijl heel belangrijk was. Mijn docenten zeiden me: je moet kiezen. Na de Academie dacht ik: Hoezo? Ik ga twee (of meer) verschillende soorten werken maken. Ik wil me niet met één stijl, maar met mijn houding profileren. Een tentoonstelling van mij moet net geen groepstentoonstelling lijken. Ik wil tegenstellingen actief toelaten. Dat is geen vergissing, dubbelzinnigheid is de kern van het leven en de essentie van mijn werk.”
Afbeeldingen
1) Gijs Assmann (met geschilderd portret door Emo Verkerk), foto Hester Alberdingk Thijm, 2 - 4) ‘RITUELEN & BEZWERINGEN’, Gijs Assmann | Jonat Deelstra | Rinke Nijburg, GoMulan Gallery Amsterdam30 januari t/m 7 maart 2021, foto Jonathan de Waart, 5) ‘Forshadowing (III), 2020, spiegelend glas, hout, 0,40 x 0,21 x 0,18 m., foto Friso Keuris, 6) ‘Forshadowing (I)’, 2020, glas, hout, 0,40 x 0,21 x 0,18 m., foto Friso Keuris, 7 - 8) ‘For H.’, 2019, ISBN 9789493146006, 336 pagina’s, 332 kleuren foto’s van een selectie van decollages die Gijs Assmann sinds 2009 aan zijn geliefde stuurt, 210 × 300 mm, oplage 1.000 exemplaren, Vormgeving en editing: Gijs Assmann & Jurgen Maelfeyt (6′56″), 9 -10) ‘Voor H.’, Stedelijk Museum Schiedam, 10 oktober 2018 /m 3 februari 2019, Presentatie van een selectie van 1.000 collages die Gijs Assmann sinds 2009 dagelijks aan zijn geliefde stuurt, foto Tom Haartsen, 11) ‘Pendulum’, 2020, aluminium, gehard staal, 0,58 x 0,32 x 0,32 m., foto Friso Keuris, 12) ‘Pendulum’, 2020, sculptuur voor de European Medicines Agency (EMA), Amsterdam, hooggepolijst roestvrijstaal, 9,07 x 4,50 x 4,20 m., foto Friso Keuris, 13-14) ‘Pendulum’, 2020, ISBN/EAN: 978-90-9034123-1, 104 pagina’s, 44 kleuren foto’s, 240 x 320 mm, oplage 1.000 exemplaren, Fotografie Friso Keuris, Ontwerp Roel Klaverstijn, Tekst: Gijs Frieling | Gijs Assmann, Pendulum vertelt over de totstandkoming van totstandkoming van de sculptuur Pendulum voor het Europees Medicijn Agentschap in Amsterdam.
http://www.gijsassmann.com/
https://www.instagram.com/gijsass/?hl=nl
https://artpapereditions.org/product/book/for-h/
https://www.athenaeum.nl/boek/?authortitle=assmann-gijs/pendulum--9789090341224
https://www.ideabooks.nl/9789072532084-gijs-assmann-pathologist
https://www.gomulangallery.com/
https://www.instagram.com/gomulangallery/?hl=nl
