De wereld van de Haagse kunstenaar, 58 - Salam Djaaz

Op de tentoonstelling Refugee Art in Pulchri zag ik een kleurrijk werk van Salam Djaaz. Hij bleek een Haagse kunstenaar te zijn, zag ik op zijn eveneens kleurrijke visitekaartje.

Een paar weken later zie ik hem bij de deur van een vier verdiepingen hoog kunstenaarsgebouw in de Looijerstraat. Hij zit helemaal bovenaan. We lopen naar boven. In zijn atelier, vol met schilderijen en tekeningen, zit in het midden in het plafond een grote lichtkoepel. “Fantastisch is dat, het geeft me veel licht om mijn werk te maken. Dit is het nest waar ik me thuis voel en me goed kan concentreren.”

Mesopotamië

Salam komt uit Irak, Bagdad. Daar voltooide hij zijn opleiding aan  de Academie van Schone Kunsten. Vanwege de oorlog vluchtte hij in 1996 naar Nederland. Het eerste jaar gaf hij les (in het asielzoekerskamp) en vervolgens ging hij weer studeren, aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag, schilderen en grafiek. Ook daar behaalde hij zijn diploma. Daarna was hij acht jaar docent op de Vrije Academie.   

De mens staat bij hem centraal in zijn werk, zegt hij. “De wereld van de mens, zijn gevoel, de wereld om hem heen. Op mijn schilderijen en tekeningen zie je meestal figuren.” Daarbij wordt hij geïnspireerd door de Mesopotamische, Assyrische en Soemerische culturen. “Die cultuur begon ruim vijfduizend jaar geleden. Het was het begin van de beschaving. Er  was verder toen nog niet zo veel op aarde, in Mesopotamië kwamen de eerste steden. We weten wat er in de hoofden van die mensen omging door de kleitabletten, beelden, gebouwen en kunstwerken die er gevonden zijn. Er staan allerlei symbolische figuren en teksten op die beelden en ‘friezen’, reliëfs.

De Soemeriërs kenden vele goden en rituelen. Uit de oude geschriften blijkt dat elke Soemerische stad werd beschermd door een eigen god. De mensen en goden leefden ooit onder elkaar, maar de mensen waren gemaakt om de goden te dienen.

Gilgamesh en Enkidoe

Salam: “Er is het beroemde Gilgamesh-epos. Het is een verzameling heldenverhalen met Gilgamesh als hoofdpersoon. Eeuwenlang zijn die verhalen mondeling doorgegeven en later neergeschreven in het spijkerschrift. De eerste versies dateren van zo’n 3000 jaar  voor Christus. De held Gilgamesh, voor twee derde god, en een derde mens, koning van Uruk in Mesopotamië, beleeft mythologische avonturen, vaak vergezeld van zijn vriend Enkidoe. Ze waren niet meteen vrienden, ze hadden eerst een gevecht, dat Enkidoe verloor. Maar daarna gaan ze op avontuur, in het cederwoud. Ze gaan op zoek naar het eeuwige leven en er wordt gevochten met bovennatuurlijke wezens die door de goden op Uruk zijn afgestuurd. Alle existentiële vragen komen in het epos aan de orde, met name het besef van sterfelijkheid.

Diverse andere personen, dieren en goden spelen een rol in het verhaal. De hemelgod Anu, de tempelslavin Shamha, de zonnegod Sjamasj, de beschermer van het woud Humbaba, de godin Isjtar, de voerman Urshanabi en de verhalenverteller Oetnapisjtim.

De focus op allerlei figuren vormt ook de leidraad in het werk van Salam Djaaz. “Ik doe het op een moderne manier. Vooral het hoofd van mensen vind ik aantrekkelijk. In het hoofd zit een thema, het is het hoofd én de omgeving van het hoofd. Het vertelt een kort verhaal over die persoon.

Het doek dicteert

Hij pakt een doek erbij, het bubbeltjesplastic eromheen haalt hij weg. Ik zie een witte kop en eronder gebouwen, met daarop teksten met spijkerschrift. “Het is een mythologisch verhaal, geïnspireerd door mijn beschaving. Het is een van de goden, een van de ‘tempelmannen’.”

Een ander doek heeft de titel ‘Confused’. Salam: “Sommige momenten zijn ‘pakmomenten’ van de tijd. Er is een emotioneel gevoel, je moet kiezen tussen drie / vier werelden. Naar welke kant moet je draaien? Je moet een knop indrukken die beslissend is voor jouw manier van leven in de directe toekomst. Die twijfel die je dan bevangt, is vastgelegd in dit werk.” 

Hij heeft drie / vier manieren om een doek te schilderen. Drie / vier richtingen die de lijnen op gaan. Als hij begonnen is ‘dicteert’ het doek hoe hij verder schildert. “Ik doe wat het doek wil, ik loop als het ware met het doek mee.” Dat gaat soms zelfs zo ver dat het doek buiten zijn stijl valt. “Vergelijk het met een boetseerder die een beeld maakt door steeds stukje klei weg te halen. Uiteindelijk wordt het zo jouw beeld.” 

Vrije Academie

Heeft hij een sleutelwerk, een werk die voor een kanteling in de ontwikkeling gezorgd heeft? Salam: “Af en toe zijn er wel ontwikkelingen, ik ‘spring’ dan naar een nieuwe fase, soms gaat het om  onderdelen, soms om een nieuwe stijl.”

Salam is huiverig zich als kunstenaar te afficheren. “Daar ben ik voorzichtig mee. Kunstenaar is een belangrijk woord. Als ik ooit het moment bereik dat ik mij kunstenaar mag noemen, dan heb ik iets belangrijks bereikt. Veel mensen noemen zich te gemakkelijk kunstenaar. In de kunstwereld kom je maar langzaam omhoog, trapje voor trapje in de goede richting. Vergelijk het met het beklimmen van de Toren van Babylon.” Soms werkt hij full-time aan zijn werken, op andere tijden minder. “Naast het schilderen verdien ik ook op andere manieren mijn brood.”

Zo geeft hij les. Zo’n acht jaar deed hij dat aan de Vrije Academie op de Paviljoensgracht. “Dat was een gouden tijd. Ingrid Rollema speelde daar een belangrijke rol in. Mensen uit de hele wereld kwamen op bezoek, uit Amerika, Frankrijk, Engeland en China. Er werden veel bijzondere exposities gehouden. Er hing een gezellige sfeer. Echt jammer dat het voorbij is.” Een aantal jaren is Salam lid van Kunstliefde in Utrecht, een van de oudste kunstenaarsverenigingen van Nederland.

Exposities

Hij heeft regelmatig exposities. Recent in Veghel in Galerie Arte Soffitta, samen met zes andere kunstenaars. ‘Grenzeloos’ heette de tentoonstelling. “Een mooie en geslaagde expositie. Er kwamen veel mensen op af. Ik heb zelfs nog een paar doeken verkocht.” En daarvoor een tentoonstelling met twee anderen, ook Irakezen in Úbeda, in het culturele centrum Hospital de Santiago. We hadden een grote, mooie zaal, het was een oude ruimte uit 1750. Er was verrassend werk te zien. Wordt vervolgd misschien.” En verder had hij al eerder exposities in Pulchri (drie keer), Flehite Amersfoort, het Wereldmuseum, Nantes en Lübeck.   

Hij opent een map met tekeningen. Op een zwart-wit tekening is een persoon met een schaduw te zien. “Je ziet een persoon. In de verte zie je de open horizon. De persoon is onderweg en weet niet wanneer hij in zijn land terug gaat komen. Is Salam in Irak teruggeweest na de oorlog? “Ja, ik ben in Bagdad geweest. In het begin wilde ik wel terug, maar nu niet. Het is nog steeds niet goed in Irak.”

Afbeeldingen: 1) Man in zwembad, 2) mixed media, 3) The King, 4) No title, mixed media, 5) Sitting person, 6) The King and Queen, 7) Twee mensen, 8) No title, olie op canvas, 9) no title, mixed media, 10) Salam Djaaz, 11) mixed media, 12) mixed media, 13) No title, 14) No title, inkt op papier

http://www.salamdjaaz.com/
http://www.kunstliefde.nl/kunstenaars/1338560483
https://nl.wikipedia.org/wiki/Gilgamesj-epos

https://bit.ly/2baOa18 

  

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0