De wereld van de Haagse kunstenaar, 82 - Evert de Vreugd
Evert de Vreugd schildert auto’s. Grote Amerikaanse auto’s uit de jaren ’50, maar ook kleinere auto’s van later tijd en hét icoon van de Franse auto-inventiviteit, de DS van Citroën, de ‘snoek’, voor de Fransen de Déesse, de Godin.
Ik ben bij Evert thuis in de Bloemenbuurt in zijn atelier. Op een ezel rechts een schilderij waar hij bijna mee klaar is, een jaren vijftig vrachtauto in geel en groen met als model ervoor een dinky toy. Voor me op een andere ezel een auto die nog deels in plastic hoes zit. De bumper, een deel van de nummerplaat en de koplamp zijn zichtbaar. Erachter grote schilderijen van een Cadillac en een Buick.
Autowrak
Evert tekende al auto’s zo lang hij zich kan herinneren. “In de lagere school werd ik naar de voorste bank verplaatst omdat ik op de achterste bank altijd zat te tekenen. Maar ik heb de auto nooit als serieus thema gezien. Van oorsprong ben ik landschapsschilder. Mijn eerste tentoonstelling, in Zeeland, ging over Zeeuwse landschappen. Ik was getroffen door de weidsheid van de Zeeuwse polders. Maar na de eerste tentoonstelling vond ik andere schilders zo veel beter. Ik had moeite me te onderscheiden. Het landschap was te beperkt voor mij. Ik ging op zoek naar een passend onderwerp. “
Hij woonde destijds in Goes en voor zijn huis stond een oude Simca 1100 uit 1973. Die was compleet doorgerot. “De sloperij wilde ‘m niet halen. Toen ben ik zelf naar de autosloop gegaan. In een grasveld lagen alle autowrakken bij elkaar. Ik bekeek het van een afstandje en er verrees voor mij een uniek beeld: niet alleen de gestapelde auto’s op elkaar, maar ook het landschap eromheen. Ik zag een heel ander landschap dan ik eerder zag voor mijn schilderijen.” Toen begon er iets bij hem te kriebelen. Zou het iets zijn om te gaan werken aan de combinatie van auto’s en landschap? Hij begon inderdaad autowrakken in grasvelden te schilderen. “Ik deed het half abstract, onder invloed van Wil Bouthoorn, mijn docent op de Vrije Academie, waar ik een tijd heb les gehad. Langzaam kwam de auto verder naar voren en verdween het landschap naar de achtergrond.”
Dinky toys
In zijn huidige werk staat de auto centraal, maar is er wel een omgeving eromheen. Een muur, een gebouw, soms nog landschap. Het is nu decor. Achter de roze Cadillac is een stukje van het Louwman Museum, het automuseum op de grens van Den Haag en Wassenaar, te zien. Evert heeft er zelfs nog een tijdje gewerkt. En passant pikte hij een nieuwe hobby op: miniatuurauto’s, in het bijzonder Dinky Toys. “Ik doe het voor de lol. Ik heb al een flink tijd lid van de NAMAC, een miniatuurautoclub.” Hij verzamelt ze ook. Links aan de muur zie ik een kastje met dinky toys, een model voor het schilderij waar we het net over hadden. Nog een laag en dan is dit schilderij klaar. Eerst schilderde hij de dinky toys op linnen, maar tegenwoordig op triplex plaatjes van 24 x 18. “Berkentriplex. Er zat al een coating op. Ik heb getest of olieverf – waar ik altijd mee schilder – goed samengaat. Dat was het geval. Ik heb een hele stapel van die plaatjes laten zagen.”
Ook Araun Gordijn uit Gouda schildert auto’s. “Hij is oorspronkelijk beeldhouwer, maar hield ook van typisch Amerikaanse dingen, zoals de auto. Toen hij een opdracht kreeg voor een omslag voor een jubileumboek over auto’s en hij een Dinky Toy als model pakte, dacht ik ‘Ik ga eens proberen of ik dat ook kan’. En dat lukte. In Engeland heb je een hele school van dinky toy autoschilders, en ook in België. We kijken nog even naar het schilderij met de plastic hoes erom. “Die auto stond in het bedrijf van de eigenaar. Hij restaureert auto’s. Ik ging er heen. De hoes diende tegen bescherming tegen stof. Toen ik de auto met hoes schilderde, ontdekte ik dat ik het goed kan. Door mijn werk heb ik veel contacten gekregen met mensen met oude auto’s. Ze doen voor mij de deur makkelijk open.”
De snoek van Citroën
Evert rijdt zelf in een snoek van Citroën. Dat doet hij al meer dan 20 jaar. Zijn huidige snoek, een D super uit 1972, heeft al meer dan 10 jaar. Hij vindt de wagen prachtig, vanuit welke hoek je het ook bekijkt. “De minder mooie kant heb ik nog niet ontdekt. Snoeken rijden totaal anders dan alle andere auto’s.” De Citroën DS is van 1955. Bij verschijnen sloeg hij in als een bom. “Voor mijn gevoel was de DS zijn tijd vér veruit. Ineens waren alle andere auto’s ouderwets. Het is een comfortabele auto. Dat heeft te maken met de constructie, de wielbasis is groter. Daarnaast staan de voorwielen verder uit elkaar dan de achterwielen. Daar ga je snel een bocht mee om. Door het hydraulisch systeem is hij extreem veilig. Niet voor niets is ‘avantgarde’ een Frans woord. Het is een van de mooiste auto’s om te schilderen. De auto loopt als een rode draad door heel mijn carrière. Van wrak, super auto tot en met de dinky toys. Zelfs het wrak van een DS nog is aantrekkelijk.” De prijs blijkt mee te vallen. De groep die de auto wil, blijkt beperkt te zijn. “En er zijn er veel van gemaakt. De prijs van de hele oude types zijn aan ’t stijgen.” In 1975 is de laatste DS geproduceerd, enige cabriolets zijn gedateerd op 1978. Toen was het klaar met de DS.
De opvolger van de Citroën, de Citroën CX, was totaal anders. “De DS was niet op te volgen. Dat geldt ook voor de kever van Volkswagen, een andere icoon.” Zo’n icoon dat uit de lucht komt vallen, zou nu niet meer kunnen, denkt Evert. “De ontwikkelkosten zijn nu te hoog. De ontwerpers hadden carte blanche gekregen, dat gebeurt ook niet meer. Ze hadden veel lef. Flaminio Bertoni, een beeldhouwer die ook koetsen had ontworpen, tekende het model." In het trapportaal van het huis hangen veel schilderijen, onder andere ook het schilderij ‘Flaminio’s droom’. We zien een niet-bestaande DS, met drie ruiten achter elkaar. Evert: “In 1954, toen Citroën bezig was met de ontwikkeling van de DS, kwam het bericht binnen dat de Duitsers ook bezig waren met een auto in dezelfde klasse met een derde zijruit. Flaminio had die al ingetekend, maar die moest eruit. Het nadeel werd een voordeel want hij ontwierp een panoramische achterruit, nog veel unieker. En de auto kreeg een betere stroomlijning , met een ‘regengootje’ dat uitliep in de zo kenmerkende ‘trompetten’. “
Sleutelwerk
Heeft Evert een sleutelwerk, een werk dat als kantelpunt fungeerde? Die heeft hij, en zelfs meer dan een. Ze zijn zo belangrijk dat ze het atelier niet meer verlaten. Zijn eerste sleutelwerk is de schildering van een autosloop in Goes. We bekijken het schilderij. “Het is als legpuzzel ontstaan. Ik heb diverse wrakken gecombineerd.” In het midden is een loshangende motorklep van een DAF te zien. Het is een schilderij van een veel groter formaat dan hij gewend was. Hij haalt een voorbeeld van het werk dat hij daarvoor maakte erbij: aardappelvelden in waterverf, op papier, met een formaat van 12 x 12 cm.
Het tweede sleutelwerk is een serie van vier schilderijen van autowrakken in gedempte toon. Hij heeft er nog een van. We zien een fragment van een Fiat Ritmo uit 1985. Het schilderij heet ook Ritmo. Het half abstracte ontstond onder invloed van Wil Bouthoorn. Evert houdt ervan te combineren. “Ik heb een ‘Herfstsnoek’, een ‘Herfstpeugeot’, dat heeft te maken van de periode van het ontstaan van het schilderij, maar het slaat ook een beetje op de herfst van het leven. Auto’s zijn soms een metafoor, ze zouden ook over mensen kunnen gaan.” De schilderijen hebben meer lagen. Onder andere gaat het over de spanning tussen schoonheid en perfectie. “Perfectie staat niet gelijk aan schoonheid. Ze hebben zelfs niets met elkaar te maken. Vrouwen proberen door botox weer mooier te worden, bijna perfect. Maar dat lukt nooit. Een vrouw met botox is altijd lelijker. De mooiste auto’s zijn voor mij de auto’s waar veel mee gereden is. Dinky toys zijn het leukst als ze als speelgoed zijn gebruikt en de slijt te zien is.”
Meer lagen
Achter me, boven de bank, hangt in zeven afleveringen de ontwikkeling van een dinky toy schilderij, van schets naar uiteindelijk resultaat. Ook letterlijk is het werk meerlagig. Dat geldt ook voor de grote schilderijen. We bekijken het zwart van een schilderij van auto met hoes dat hij op de ezel heeft gezet. “Als ik dit maak, ben ik overal tegelijkertijd bezig. Ik beleef hele avonturen. Ik moet constant reageren op dingen die ik eerder deed. Nu is het zwart zo zwart, dat ik meer schaduw in de hoes moet brengen. Tijdens het schilderen ontstaat het schilderij pas. Het is malen en zoeken om dat wat ik mijn hoofd heb, of wat ik geschetst heb, daadwerkelijk te maken en tot leven te brengen.”
In een schilderij zijn in details soms verwijzingen te vinden. Zo is dat het geval in de Citroen SM van Johan Cruijff met de muur van het Olympisch Stadion waar Cruijff triomfen vierde op de achtergrond en de twee Citroën gebouwen in de hoek, in een Amerikaanse auto is de weerspiegeling van het Groene Wegje in Den Haag in de bumper te zien. Op die manier zijn opdrachten ingenieus verwerkt.
Evert: “Ik onderzoek al schilderend mijn eigen mogelijkheden. Ik probeer het licht dat een fotograaf op een auto heeft vastgelegd ook te schilderen bijvoorbeeld. Sommige auto’s bestaan uit veel materialen, Panhards bijvoorbeeld, met een rare mix van aluminium en roestvrij staal. Ik kijk dan of ik de hardheid van die materialen in verf uit kan drukken. Lukt het me om aluminium anders te schilderen dan chroom? Soms sta je verbaasd dat het je gelukt is.”
Dingenmaker
Evert de Vreugd schildert vanaf 1979, maar professioneel vanaf 1990. “Vanaf dat jaar heb ik een sprong gemaakt. Mijn eerste expositie was in dat jaar in een galerie in de Laan van Meerdervoort, Studio LVM, het bestaat niet meer. De opening was om half twee ’s middags. Voor de opening was de expositie al uitverkocht. Maar eerlijk gezegd ben ik nooit met de verkoop bezig. Het gaat mij om het avontuur van het maken. Zoals Pipi Langkous een ‘dingenzoeker’ was, ben ik een ‘dingenmaker’.
Een laatste woord tot slot. “Schilderen is mijn passie. Het is geen hobby, ik doe het niet vrijblijvend. Ik heb het nodig als uitlaatklep om me happy te voelen. Het is verdomde leuk, ik kan het iedereen aanraden: Ga lekker schilderen!”
Afbeeldingen
1) Hollands Blauw, 2) Flaminio’s droom, 80 x 100, 3) Herfst Peugeot, 80 x 100, 4) Herfst Snoek, 60 x 100, 5) Vergane glorie, 60 x 60, 6) Evert de Vreugd, foto Theo Bos, 7) 1951 Cadillac, op de ezel een origineel Nederlandse Cadillac. Aan het schilderij wordt nog gewerkt 8) Evert’s eerste Dinky toy op groot formaat, 60 x 70. Aan het schilderij wordt nog gewerkt, 9) Panhard, olieverf op linnen, 60 x 60, 10) Een Jensen Interceptor bij een kweker in het Westland, een bijzondere auto die een betere baas verdient. Olieverf op linnen, 60 x 60, 11) Buick GS. Uit de serie Hidden beaties, olieverf op linnen, 60 x 80
http://www.evertdevreugd.nl/
https://www.facebook.com/evert.devreugd
