De wereld van de Haagse kunstenaar, 83 - Marijke van Os
Onlangs zag ik in Museum Rijswijk het werk van Marijke van Os. Het werk, keramische beelden en tekeningen, zat zo vol beeld- en woordgrappen dat ik regelmatig moest lachen.
Haar fantasierijke vaasobjecten zien er 3D uit, maar zijn plat. Ze vertonen niet zelden menselijke trekjes en hebben de armen in de zij of in de lucht en lijken op figuren met het boeket als een soort hoofd. De bloemen staan dan weer fier in de vaas, waaien mee met de wind, hangen verlept naar beneden of zijn het motief van de vaas zelf geworden. In haar tekeningen – op de computer gemaakt – laat ze haar fantasie nog meer los. In een aantal gevallen was haar keramiek het startpunt. Op de tentoonstelling zijn combinaties te zien, beeld en tekening, bijvoorbeeld ‘Boeket bij sterke tocht’ met daarachter ‘Een winderig dagje aan zee’.
Dan zijn er de theepotten die zo mogelijk nog grappiger taferelen laten zien, zoals bijvoorbeeld ‘De Automatische Theepot’ met bijbehorende tekening. De gestapelde vaas die in de 17e eeuw zo populair was, is bij Marijke van Os een aap geworden met een tulp tussen zijn tanden geklemd, getiteld ‘Tulpomanie’ uit in 1989. De ogen van de aap gaan steeds verder de hoogte in en loeren naar de top van de vaas die gevormd wordt door een ananas-achtige groene pluim van waaruit roodgele tulpen glorieus tevoorschijn komen. Er is ook een Chinese pot met daarin een groen mannetje die het deksel oplicht. Ping Ho heet hij. Op de tekening van Ping Ho zie je nog op de achtergrond een drietal schilderijen hangen van collega’s van Ping Ho, allen met vervaarlijke snor.
Ik maakte een afspraak met de kunstenaar die in de Schildersbuurt van het Benoordenhout bleek te wonen. In haar atelier hangen diverse tekeningen die ik herken van de tentoonstelling, onder andere ‘Miss Poes’ en ‘Paar’ waarbij een mannetje in het roze met een snor van twee groene blaadjes en een vrouwtje in het blauw elkaar omarmen. Beiden steken uit een vaas.
Als ik me op de bank heb geïnstalleerd laat ze me het boek zien dat naar aanleiding van de tentoonstelling is verschenen. ‘Marijke van Os, Keramiek | beelden | tekeningen’ heet het en het is uitgegeven bij Waanders & de Kunst, Zwolle. Het ziet er bijzonder mooi uit, met name door de streep in het midden van twee pagina’s, elke keer met een andere kleur en wonderwel passend bij de afbeeldingen van de plastieken, de tekeningen en de werken in de openbare ruimte in groot formaat.
“Gestileerde vazen, - kannen, - bloempotten, - theepotten, gevuld met suggesties voor boeketten, regenwolken, windvlagen, fonteinen, stromend water” zegt ze als ik haar vraag naar het thema van haar werk. “Het leuke vond ik vooral om niet tastbare fenomenen zoals lucht, water, wind en regen letterlijk uit te beelden in klei.” Dat deed ze in de jaren ’80 en ‘90. De computertekeningen zijn van later datum, vanaf 2004. Maar al vanaf 1980 maakte ze vele tekeningen en schetsen, zeer fantasievol en vol met grapjes, die de basis vormden voor haar keramiek en latere computertekeningen. Ze laat me een aantal mappen en schetsboeken zien.
“Het is een onuitputtelijk onderwerp als je je fantasie erop los laat. Het werd toen ik ermee begon, begin jaren ‘80, nog niet gedaan en het viel dan ook gelijk op in de keramiekwereld. Het viel buiten de gebruikelijke kunstnijverheid van toen.” Ter illustratie verwijst ze naar het boek van Mieke G. Spruit- Ledeboer die in het boek ‘Nederlandse Keramiek 1975/1985’ het werk van Marijke van Os als iets nieuws signaleerde. Vooral de humor sprak haar aan. Het Stedelijk Museum Amsterdam liet in een kleine solo expositie in 1986 haar vrolijk gekleurde vaasobjecten al zien. Daarop volgden diverse andere musea zoals het Frans Hals Museum, Boijmans van Beuningen en het Kunstindustriemuseum in Kopenhagen.
Ook critici spraken lovende woorden. Renny Ramakers, later een van de oprichters van ‘Droog Design’ was gecharmeerd van haar werk. “Heerlijk relativerend zijn de plastieken van Marijke van Os” schreef ze in de Volkskrant in 1986. De postmoderniteit was aangebroken. Artistiek werk mocht weer leuk zijn. In het werk van designers in de jaren ’90 zag je het terug. Ook in de Volkskrant citeert Jan Paul Bresser in 1981 een uitspraak van Van Os: ‘Wat nu kunst is, is morgen kitsch en andersom’. Diverse van haar oude ‘vondsten’ in keramiek zijn vandaag de dag nog steeds terug te vinden in de kunstnijverheid en design.
Een sleutelwerk, een werk dat als kantelpunt fungeerde, heeft ze niet. Ieder werk is even belangrijk. “Als ik iets zou noemen zou ik een werk boven het andere verkiezen en dat is niet zo. Als ik nu mijn vaasplastieken met regenbuien zou noemen, zou ik die met spinnenwebben weer te kort doen.” Hoe lang is ze kunstenaar? “Je kunt niet zeggen, ‘ik ben op die datum kunstenaar geworden’. Je bent het of je bent het niet. Vakkennis kun je leren, maar aanleg niet.” Ze leerde met keramiek werken op de Vrije Academie in Den Haag, een paar jaar lang een ochtend in de week. Maar een officiële opleiding was het niet.
Met het kunstleven heeft Marijke van Os weinig of geen voeling en ervaring. “Nu begrijp ik pas waarom ik weinig opdrachten heb gekregen. Ik was vrij naïef en solliciteerde geregeld op advertenties voor opdrachten uit het bekende BK-blad, zonder veel resultaat. En ja, zo werkt het natuurlijk niet. Je moet overal steeds opnieuw je gezicht laten zien en dat deed ik niet. Aan mijn werk heeft het zeker niet gelegen. Ondanks dat zijn er toch nog wel een paar leuke opdrachten op mijn pad gekomen zoals een monumentaal buitenbeeld voor de hoofdingang van de Nederlandse Ambassade in Moskou, getiteld ‘3 wintervaste bloemen op sokkel’, aangepast aan de barre Russische winters.” Ze hoopt zichzelf en de mensen wat vrolijkheid te verschaffen zonder allerlei theorieën daaromheen. “Als praatjes mijn werk zouden moeten ondersteunen is er iets mis. Het werk moet voor zich spreken. De titel en de voorstelling van het werkstuk moeten voldoende zijn.” Oorspronkelijkheid vindt ze belangrijk. Veel van haar werk ontstaat al doende, spontaan.
Op dit moment legt ze zich vooral toe op digitale tekeningen, die uitgeprint worden op groot formaat. “Je ziet daarin nog vaak mijn centrale thema’s terugkeren. Je hebt met tekeningen veel meer mogelijkheden om iets uit te beelden, omdat er geen belemmering meer is door de zwaarte van een materiaal zoals klei. Een print van een computertekening lijkt misschien wel simpel, maar het gaat er natuurlijk om WAT je in de computer stopt. Met een keramiekoven en een pak klei ben je er ook nog niet. Bovendien wordt de kunstwaarde van een werk niet bepaald door het materiaal waaruit het is vervaardigd en ook niet door de gebruikte techniek.”
Regelmatig wordt haar werk geassocieerd met strips, maar die vergelijking snijdt toch niet helemaal hout, vindt ze. “Een strip maakt altijd onderdeel uit van een reeks plaatjes, die gezamenlijk een verhaal vertellen. Bij mij staat elk kunstwerk op zich.”
We gaan naar de computer. Diverse werken komen voorbij. Ook werken van kunstenaars die ze bewondert zoals Tony Cragg, Kenneth Price, Frank Stella, Keith Haring en anderen. En ook foto’s van een voormalige medebewoner van haar straat komen voorbij: de fotograaf Gerard Fieret. Ze zijn gemaakt door Marijke’s man. Hij kwam regelmatig over de vloer. Ik zie Fieret op jongere leeftijd en op latere, toen hij een mannetje met een grote baard was geworden, die met zijn emmers met duivenvoer de stad inging om de duiven te voeren. “ Vroeger een sprankelende man, maar op het eind van zijn leven was hij de weg wel kwijt.”
Wat kunnen we in de komende tijd van Marijke van Os verwachten? “Ik ga met veel plezier verder met mijn tekeningen en schetsontwerpen voor van alles en nog wat, ook voor monumentaal. Ik heb nog genoeg leuke ideeën voor zowel beelden als tekeningen.”
Werk van Marijke van Os bevindt zich onder andere in de collecties van het Stedelijk Museum, Amsterdam en Boijmans van Beuningen, Rotterdam.
Afbeeldingen
1) Omslag boek, Waanders, Zwolle 2018 2) De ‘Antieke’ Vaas, 1985, 54 x 36 cm, 3) Amfora met boeket, 1983, 25 x 36 cm, collectie Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden/Storm in Griekenland1982, 55 x 40 cm 4) Vaas met boeket op tafel, zitplateau, 1987, hoogte 250 cm, Boven IJ Ziekenhuis Amsterdam, 5) Theepot, 1986, 41 x 36 x 11 cm/ ‘Geestige’ Theepot, 1986, 48 x 26 cm, 6) Boeket bij sterke tocht, 1990, 52 x 34 cm / Een winderig dagje aan zee…., 2016, 80 x 100 cm, 7) Amflora, 1992, hoogte 225 cm, keramiek, granito, voorplein Noordbrabants Museum, Den Bosch, 1993, 8) Vaas, ‘Taking a rainshower’, 1992, 66 x 42 cm, 9) Amflora, 1989/1990, hoogte 280 cm, Bosboom Toussaintstraat, Dordrecht, 10) Marijke van Os op de tentoonstelling in Museum Rijswijk 2018. Op de achtergrond Potvolbomme!, 2016, 80 x 100cm en Small fish eating big fish, 2017, 80 x 100 cm
http://www.museumrijswijk.nl/tentoonstelling.php?urlkey=marijke-van-os---keramiek-en-tekeningen-14
http://bit.ly/2pbe9No
