De wereld van de Haarlemse kunstenaar, 2 - Marjan Jaspers
De wereld van de Haarlemse kunstenaar, 2 - Marjan Jaspers
Bij Popinnart in Amsterdam zag ik mooie werken, onder meer van Marjan Jaspers. Ik zag daar een fantasiewezen met hoorntjes op hele hoge poten dat ik opnieuw zie in haar ruime atelier in de Haarlemse Waarderpolder.
Ik zie sculpturen van hazen, paarden, insecten en, op een schildersezel een werk in uitvoering van een gele vis in donkerblauw water. Ze zet het fantasiewezen met hoge poten voor ons neer. Marjan: “Ik had de kop geboetseerd. Ik ging verder zoeken, het moest uitgebreid worden. Ik vond een mooie combinatie met een tak met uitsteeksels. Dat combineerde.” De hoorns blijken pootjes van de zoetwaterkreeft te zijn, een Amerikaanse exoot, nu veel in Nederlandse wateren te vinden.
Pareidolia
Marjan vindt vaak dingen op straat die ze later verwerkt in kunstwerken. “Ik weet nog niet precies wat het worden zal. Sommige dingen gooi ik weg, die blijken toch niet zo geschikt. Ik ga aan de slag met dingen die na een week overgebleven zijn.” Marjan Jaspers heeft een bijzondere gave: ze kijkt door dingen heen en ziet iets anders. “Dat heet Pareidolia. Het vermogen van de mens om bijvoorbeeld in wolken een dier te zien. Als ik bij het grofvuil kijk zie ik allerlei voorwerpen die ik associeer met iets anders. Ik ga aan de slag met de dingen die de toets der kritiek hebben doorstaan.”
Ze had het als kind al, wonend met haar familie aan de Hoofdweg in Amsterdam-West. “Er was niet veel natuur, maar toch vond ik van alles dat ik in mijn zakken stopte. Er zat een fietsenmaker vlakbij: zo kwam ik aan een dynamo, schroeven en andere onderdelen. Tot wanhoop van mijn moeder.”
Op een voetstuk
Niet dat ze er zozeer naar zoekt, die voorwerpen, ze vindt ze. En in haar atelier gaat ze in communicatie met het object. Dan denkt ze: het moet oren hebben. Als ze aan de gang is en het wordt wat, wordt ze blij van binnen. “Je weet: ik zit op de goede weg.”
Recent raakte ze ook weer in een ‘flow’ met het maken van kleine tekeningen van insecten. “Ik heb ze geëxposeerd bij B&B. Toen dacht ik: ik kan ze ook als object / sculptuur aan muur hangen. Dat bleek toch niet goed te werken. Iemand zei mij: je moet ze op een voetstuk zetten.” Ze zet er eentje voor me: een bijzonder object van een insect met een witgeel transparant deel en een zwart deel. “Dat witte deel heb ik op strand in IJsland gevonden. Die beelden op voetstukjes heb ik bij Kunstlijn Haarlem heel goed verkocht.”
Encaustic schilderen
Ze wilde in IJsland alles wel mee naar huis nemen, natuurlijke objecten, stenen, dierresten. “De koffers zouden te zwaar zijn bij de douane. Ik moest selectief zijn. Stenen en droge vissen heb ik tussen onze pyama’s en andere kledingstukken gestopt om ze niet te beschadigen.”
Marjan is nieuwsgierig naar de eigenschappen van materialen. Van die kennis maakt ze gebruik. Bijvoorbeeld bij het ‘encaustic’ schilderen, schilderen met verwarmde bijenwas waar vervolgens pigmenten aan toegevoegd worden. De wereld van de natuur gaat haar aan het hart. “Er is veel verlies van biodiversiteit. Ik ben altijd blij als ik vlinders zie, maar het zijn er minder dan vroeger.”
De belangstelling voor de natuur begon al vroeg. De familie ging vaak met de tent kamperen in de natuur. “Mijn vader hield van de bergen. We kampeerden vrij primitief. Rijdend door Frankrijk moest je bij elke tankbeurt de ruiten schoonmaken, vol met dode insecten. Nu kun je Nice halen met maar een enkele ongelukkige …”
Elke dag werken
Elke dag komt ze in haar atelier om iets te maken. “Een dag niet werken is een dag niet gespeeld. Ik voel de koude adem van de dood al in mijn nek, en er is nog zoveel te vertellen, dus er valt geen tijd te verliezen, ik ben niet te houden.” Werkt ze periodes met het maken van tekeningen / schilderijen en dan weer periodes met objecten? Dat blijkt niet het geval. Het loopt door elkaar. “Ik werk aan een schilderij, loop wat rond, en dan trekt een ander object of werk mijn aandacht en weet ik wat ik daar aan moet doen, dan doe ik dat meteen.” In het weekend gaat ze in de huiskamer aan de slag met Apple Pencil op de iPad. Ook dan: veel natuur en daarnaast bewerkt ze daarmee foto’s.
Sleutelwerk
Heeft Marjan een sleutelwerk, een belangrijk richtinggevend werk? Ze heeft er wel drie. Het eerste: een schilderij van haar tante in gesprek met een haas. “Daar heb ik een mooi evenwicht bereikt tussen de lol van het schilderen en een familieverhaal. De familie, met tantes, ooms en kinderen ging ’s zondags naar het Amsterdamse Bos, picknicken en spelen. Haar tante zonderde zich vaak af. “‘Ik pas op de tassen’, zei ze dan.”. Ze voelde zich nooit helemaal op haar gemak.”
Het tweede sleutelwerk: de serie kleine insecten. “Daar fantaseer ik nog op door.” Volgend jaar exposeert ze met die werken op een expositie in de Sint Joriskerk in Amersfoort. Harald Schole is de curator. De tentoonstelling sluit aan bij de Floriade in Almere. “Hij focuste zich aanvankelijk op planten en bloemen. Maar wat zijn bloemen en planten zonder insecten? De kerk is een mooie plek om eerbied te vragen voor de schepping, en daar horen insecten ook bij.” Er komen lange banners met insecten erop, hangend in de vrije ruimte, drieënhalve meter boven de grond.
En ten slotte een gekleid werk met de titel ‘Drift’ dat te zien is in de Skulptur Galerie Osnabrück. Ze laat het zien aan de hand van de catalogus. Het is een aangeslagen persoon met een zwart-wit geblokte mantel. “Kleien deed ik altijd al, van jongs af aan. Dit is iemand die zijn geboorteplek heeft moeten verlaten. Hij is berooid en verward. Er zit veel emotie in. Ik heb het gemaakt met aftandse materialen. Die passen bij zo iemand.”
Hoe lang is ze kunstenaar?
“Vanaf mijn vierde. Op de kleuterschool kreeg ik blokken. Iedereen maakte huizen, ik maakt een altaar. Het was bij de nonnen. We waren katholiek, gingen naar de kerk. Thuis was er een familiebijbel met prenten van Gustav Doré. Toen ze dat altaar zag zei de non: ‘Marjan, je bent een kunstenaar!’. Met Sinterklaas kreeg ik altijd tekenspullen en ook klei. Toen ik later een opleiding moest kiezen en de Kunstacademie suggereerde, zei mijn vader: ‘Hoe wil je daarmee je brood verdienen?’”
Het werd daarom MO-A en MO-B tekenen, schilderen en kunstgeschiedenis. Kon je juf ook worden op een middelbare school. Die opleiding was verbonden met de voorganger van de Rietveld Academie. Ze behaalde er haar onderwijsbevoegdheid. “Ik heb een aantal jaar lesgegeven. Het kostte me veel energie. Na negen jaar ben ik gestopt, tot verdriet van de school.” Daarna richtte ze zich volledig op de kunst. “Veel werken leende ik uit met de kunstuitleen via SBK’s, de Stichtingen Beeldende Kunst. Zoals de SBK Hilversum, Haarlem, Bergen aan Zee, Den Helder, Alkmaar, Gouda, Hillegom en Maastricht. Daar kreeg ik huuropbrengsten van. Later heb ik nog lesgeven op mijn eigen atelier.”
Wat is haar ervaring van het kunstleven?
“Het is boeiend én confronterend. Mijn mannelijke medestudenten en later mannelijke kunstenaars maakten werk dat de toon aangaf, ook al deed het werk van de vrouwelijke kunstenaars er niet voor onder. Maar zij gedroegen zich bewuster. Wij gingen ons - soms onbewust – ernaar gedragen. Als je een opmerking hoorde als ‘typisch vrouwenwerk’, dacht je dat dat zo was. Terwijl je je goed beschouwd een vooroordeel had eigen gemaakt. Er is bij mij een omslag geweest toen ik me dat realiseerde. Sinds tien jaar is mijn werk meer gaan opvallen. Ik zie ook dat werk van vrouwelijke kunstenaars beter op waarde geschat wordt.”
Filosofie
Tot slot, wat is haar filosofie? “Ik maak veel fantasiebeesten vanuit het idee dat beesten zo dicht bij ons liggen. Wij mensen verschillen niet zo veel van beesten, wij zijn ook natuur. Ik ben nog altijd verbaasd en verwonderd wat de natuur ons te bieden heeft. Ik ga het eerst tekenen en schilderen en dan ga ik erover lezen en dan val ik nog meer om van wat er is en wat er gebeurt. Ik wil graag bewustwording kweken van hoe mooi de aarde kan zijn. Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Ik wil dat mijn werk vreugde geeft aan de kijker/ koper/ bezitter. Ik wil iets moois achter laten.”
Afbeeldingen
1) nr. 285 birdwatchers 100 x 120, 2) nr. 308 roodkapje en de wolf 80 x 10, 3) bos-wezen, hout en andere materialen 62cm hoog, 4) gehoornde jachtvogel, 5) IJslandse kever, 6) installatie pareidolia, 7) plant-life 07, 8) plant-life 11, 9) In het atelier, 10) bio-diversity, schetsontwerp St.Joriskerk 2022, 11) nr.326 Blend in with nature-120x100, 12) nr.330 possibility-100x80, 13) nr.334 Idylle Baikal 2-100x80, 14) mijn tante in gesprek met witte haas
https://www.marjanjaspers.nl/
https://www.instagram.com/jaspers_photojournal/
https://popinnart.nl/
