Het Tomado boekenrekje

Op de tentoonstelling over Design in Nederland en België in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam ‘Design Derby - Nederland - België (1815-2015)’ is onder meer een Tomado boekenrekje te zien. Het boekenrekje roep veel herkenning op, op de tentoonstelling zelf en op de sociale media. Ikzelf had ook zo’n rekje, met een schuin geel opvangbakje onder de drie gekleurde metalen leggers. Het plaatje van het rekje is op Facebook al bijna 500 keer ‘geliket’.

Tomado is de naam van een voormalig bedrijf dat in 1923 in Dordrecht werd opgericht door de gebroeders Van der Togt. Een van hen is Jan, ook oprichter van het Museum Jan van der Togt in Amstelveen. Tomado staat voor van der Togt Massa Artikelen Dordrecht.

Piet Mondriaan

Het was oorspronkelijk een heel klein bedrijfje dat behangselhaakjes uit koperdraad vervaardigde. Daarmee konden foto’s aan het behang worden geprikt. Het bedrijfje begon te groeien nadat de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen aan het bedrijfje de opdracht had gegeven een metalen afdruiprek te maken. Al spoedig werd een fabriek in Zwijndrecht geopend.

Na de Tweede Wereldoorlog begon de wederopbouwperiode en de Tomado producten pasten daar precies in. Ieder huishouden bezat op gegeven moment wel een of meer Tomado producten. Velen hadden een Tomado boekenrekje in de kleuren wit, zwart, geel en blauw. Het deed aan het werk van Piet Mondriaan en Gerrit Rietveld denken.

Er werd ook allerlei keukengerei van Tomado op de markt gebracht. Bijzonder was een standaard waarin een yoghurtfles op zijn kop kon worden gezet. Daarmee konden de laatste druppeltjes in een kom worden opgevangen. De Tomado boekenrekjes met metalen leggers in pastelkleuren en met steun van draadstaal zijn tegenwoordig collector’s items.

Ossip Zadkine

Tomado werkte samen met Moulinex uit Frankrijk. Van dat bedrijf werden mixers, koffiemolens en andere apparaten betrokken en onder de naam Moulinex Tomado verkocht. Moulinex bestaat nog steeds, maar Tomado niet meer.

In de jaren vijftig groeide het bedrijf snel. In 1955 werd een vestiging in Etten-Leur geopend. Het gebouw,  ontworpen door architect Huig Maaskant, werd omringd door tuinen van tuinarchitect Mien Ruys. Boven de entree was een sculptuur van Ossip Zadkine.

Annie M.G. Schmidt werd gevraagd een verhaal te schrijven rond Tomado. Het resultaat verscheen in 1961: ‘Sloddervrouwtje en Sloddermannetje’.

Maaskant ontwierp meer: de Tozindofabriek van Tomado en het Tomadohuis, allebei in Dordrecht. Het Tomadohuis werd het hoofdkantoor. Aan de voorgevel kwam een glaskunstwerk van Joop van den Broek. In 1982 maakte het plaats voor een kunstwerk van Sies Bleeker. Maar toen was het al afgelopen met Tomado.

Tentoonstelling in Museum Jan van der Togt

Toen er begin jaren zeventig een stroom van goedkope artikelen uit de lage-lonen landen op gang kwam, kon Tomado op gegeven moment  er niet meer tegen op. Het bedrijf ging failliet. De merkrechten werden verkocht aan het Duitse BRITA. De fabriek in Etten-Leur ging naar Fri-Jado, een fabrikant van koelvitrines.

Tegenwoordig is Tomado een merk van de Zwitserse firma Metaltex. Het bedrijf maakt afdruiprekken, strijkplanken en andere huishoudelijke producten. Het heeft sinds 1976 een vestiging in België en sinds 1986 een vestiging in Nederland, in Oosterhout. 

In 2011 bestond het Museum Jan van der Togt - Jan was een van de oprichters van het bedrijf Tomado - 20 jaar. Het Museum organiseerde een speciale tentoonstelling over de Tomado fabriek. De directeur van de firma Metaltex, Pieter van Sprang, schonk voor deze tentoonstelling een groot aantal Tomado boekenrekjes aan het museum. Aan bekende Nederlanders en in het bijzonder aan bekende Amstelveners werd gevraagd een kunstwerkje te maken dat geplaatst kon worden op het beroemde boekenrekje. Ze konden ook een persoonlijk voorwerp uit de jaren vijftig en zestig dat een connectie had met het rekje op het rekje plaatsen. Zie foto 1.