Vergeten groente nr. 13: Middelste of gewone teunisbloem
Vergeten groente nr. 13: Middelste of gewone teunisbloem
De naam teunisbloem verwijst naar de heilige Antonius (later is dit verbasterd tot Teunis), omdat de bloei van deze plant begint omstreeks de sterfdag van deze heilige (13 juni). De middelste teunisbloem is van Amerikaanse afkomst en in de 17de eeuw in Europa ingevoerd.
De plant stelt geen hoge eisen en behoorde al vrij snel tot onze flora. Droge, voedselarme grond op een zonnige plaats is al voldoende om (in het tweede jaar) de tot 1,5 meter hoge stengels te laten groeien.
Eetbaar als groente
De jonge wortels van de éénjarige plant zijn als groente eetbaar. Ze hebben een peperachtige smaak. Jonge stengels kunnen als salade worden gegeten. En het blad? Dat werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gedroogd en gebruikt als vervanging van tabak. Het belangrijkst is het zaad. De olie uit de zaden van teunisbloem is rijk aan onverzadigde vetzuren. Het gehalte aan gamma-linoleenzuur, een zeldzaam essentieel verzadigd vetzuur, kan oplopen tot 14 procent. Teunisbloemolie kent een brede medicinale toepassing.
De middelste teunisbloem of gewone teunisbloem (Oenothera biennis) is een tweejarige plant uit de teunisbloemfamilie (Onagraceae). In het eerste jaar ontwikkelen zich de vlezige wortels en de bladrozetten. In het tweede jaar volgen in de zomer de vertakte, tot 2 m hoog reikende bloeistengels met de felgele bloemen.
125 soorten
Tot het geslacht Teunisbloem (Oenothera) behoren zo’n 125 soorten die van nature te vinden zijn in Noord- en Zuid-Amerika. Inmiddels zijn deze eenjarige, tweejarige of vaste planten ook in Nederland in de natuur te vinden, namelijk: Grote teunisbloem (Oenothera glazioviana), Middelste teunisbloem (Oenothera biennis), Kleine teunisbloem (Oenothera parviflora), Zandteunisbloem (Oenothera deflexa) en Duinteunisbloem (Oenothera oakesiana). De Grote teunisbloem is te vinden in het Oertijdpark.
Lelie van één nacht
Behalve de namen St. Teunisbloem en nachtkaars zijn er nog enige namen. Nachtbloem zegt men in Friesland, Noord-Overijsel en op Walcheren, in Friesland ook nachtpitjes. In de Achterhoek van Gelderland noemt men ze 24-uursbloemen, op Walcheren leliën van een dag, in Zeeuws-Vlaanderen nachtschone, in Zuid-Limburg tabaksbloem en op meer plaatsen lelie van één nacht.
Als aan het begin van de avond de bloemen opengaan, gaat dit zo snel dat je de vier keurig opgerolde bloemblaadjes kunt zien bewegen bij het ontvouwen. Na enkele minuten staat de bloem open voor insectenbezoek, vooral door nachtvinders. En overdag, voordat de bloem verwelkt, ook door bijen.
Vanaf de herfst of winter in het eerste jaar kan de wortel worden geoogst. De wortels worden in het Frans door hun roze kleur en smaak ook wel jambon vegetal genoemd. De wortels zijn heel voedzaam.
Het waterliniegebied
In het waterliniegebied is er veel belangstelling voor het zelf telen van groenten, ook de heel oude. Zo is er in en rond Utrecht veel activiteit, onder andere bij UFF (Utrecht Food Freedom) en in de Workshop Koningshof. Het Happyland Collectief heeft een diepgaand onderzoek gedaan naar voedselvoorziening rond Utrecht door de eeuwen heen. Dat heeft een mooi document opgeleverd. Zie de bijlagen van dit bericht.
Met dank aan: mijntuin.org, hunebednieuwscafe.nl, waarneming.nl, botanischetuinen.nl
https://www.utrechtfoodfreedom.nl/
https://www.visitutrechtregion.com/nl/wat-te-doen/waterlinies/nieuwe-hollandse-waterlinie
www.hetsmaakmuseum.nl
